Tính Hwa̒ Bi̒nh la̒ bu̒ng tất kỏ mo̭l bán diḙ̂ zân tôô̭c Mươ̒ng. Thew zoo̒ng thơ̒i zan, zân tôô̭c Mươ̒ng i ta̒ la̒ dêênh pơ̭i lưw zư̭ la̭i ản môô̭ch nê̒n văn hwả zân zan foong fủ, da za̭ng kôô̒ng pơ̭i tư̒ kải, tư̒ lwa̭i hi̒nh. Tloong nê̒n văn hwả dô̒ xô̭ di̭ kỏ môô̭ch lwa̭i hi̒nh nối bâ̭t, dôô̭c dảw kỏ zả tli̭ nhân văn khu, la̒ mỏn ăn tinh thâ̒n tloong kuô̭c khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng nơi ni̒, di̭ tlỉnh la̒ Mo Mươ̒ng.

Mo Mươ̒ng i ta̒ kóp fâ̒n la̒ tha, nuôi dêênh kốt kắch, tâm hô̒n kuố mo̭l Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i bu̒ng tất Hwa̒ Bi̒nh. Mo Mươ̒ng la̒ kải kết tinh kuố ta̒n kinh ngiḙ̂m tloong law dôô̭ng xán xwất, ửng xứ văn hwả, tliết lỉ nhân xinh, ản dố ản ti̒nh iêw kwêl hương, ươ kuô̭c khôổng, ươ kon mo̭l ti kôô̒ng khỉ fắch, kốt kắch kuố kon mo̭l, bu̒ng tất Hwa̒ Bi̒nh. Mo Mươ̒ng tlỉnh la̒ tỉnh kắch, tâm hô̒n pơ̭i da̭w ngiḙ̂ kuố zân tôô̭c Mươ̒ng. Pớ kwả khử têểnh hiḙ̂n ta̭i, ta̒n thể hḙ̂ zân Mươ̒ng i ta̒ lưw zư̭, chwiê̒n meḙnh pơ̭i fát hwi ta̒n zả tli̭ kuố Mo Mươ̒ng, la̒ dêênh khức khôổng, khức lan twá khu hôô̭ng kuố zi xán fi bâ̭t thế bô ku̒ng kwỉ zả ni̒. Tư̒ kôông tli̒nh ngiên kửw văn hwả, văn hoo̭c, nhân hoo̭c kuố ta̒n hoo̭c zá tloong nước kôô̒ng pơ̭i kuốc tể i ta̒ ngiên kửw pơ̭i la̒ lảng tó ta̒n zả tli̭ kuố Mo Mươ̒ng ngă̒i ka̒ng khắc hwa̭ thêm khức khôổng kuố Mo Mươ̒ng tloong loo̒ng zân tôô̭c. 

Ta̒n nô̭i zung kốt lo̭i pơ̭i zả tli̭ kơ bán kuố Mo Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh.

Mo mươ̒ng la̒ môô̭ch tlính thế gô̒m ta̒n lḙ̂ thức Mo, lơ̒I Mo kôô̒ng ziḙ̂n xưởng Mo. Kwả tli̒nh la̒ lḙ̂ Mo Mươ̒ng la̒ môô̭ch wiḙ̂c la̒ ta̒n lḙ̂ thức Mo, khẩn pơ̭i ngâm thiểng Mo thôông kwa bai tlo̒ ziḙ̂n xưởng kuố ôông Mo. Ớ ta̒n bu̒ng Mươ̒ng ngă̒i măi kỏ 5 la̒n diḙ̂ Mo ản zân zan tă̭ch thên: "O̒ hoi”, Za̒ Zê”, "Hâm Mo”, "Za̒ Dôông” pơ̭i "Hḙ̂w Kḙ̂w”. Ta̒n la̒n diḙ̂w mo ni̒, wê̒l mă̭t âm nha̭c kỏ diḙ̂w khác ha̒. Kắch hôốc thên zơ̒ng di̭ bới bi̒ di̭ la̒ dă̭c diếm lởi fân biḙ̂t kuố ta̒n diḙ̂w Mo, la̒ kâw hô xưởng lêênh tâ̒w tiên kuố ta̒n diḙ̂w Mo.

Thew ngiḙ̂ dôô̭ng tư̒ "Mo” kỏ ngiḙ̂ la̒ xưởng lêênh thew môô̭ch la̒n diḙ̂w no̒ di̭ ta̒n ba̒i khẩn, ta̒n khúc Mo nho̒m, ta̒n kát Mo kế tloong ta̒n ngi lḙ̂ fṷc bṷ tơ̒i khôổng kuố tơ̒ng za di̒nh pơ̭i kôô̭ng dôô̒ng.

Wê̒l mă̭t zănh tư̒ la̒ tí tlí ta̒n mo̭l la̒ ngê̒ Mo (Ôông Mo) kôô̒ng ta̒n ba̒i Mo, ảng mo. Mo̭l la̒ ngê̒ Mo ản zân zan hôốc la̒ Ôông Mo. Mé, kỏ kải tí fân biḙ̂t kuố mo̭l mởi la̒ Mo kôô̒ng pơ̭i ta̒n mo̭l kỏ zoo̒ng zo̭i la̒ Mo. Ta̒n mo̭l kỏ zoo̒ng zo̭i la̒ Mo ản mo̭l zân koi tloo̭ng hơn pơ̭i hôốc la̒ "Mo kỏ nố”. Ta̒n mo̭l thể hḙ̂ tlước i pớ tơ̒ng la̒ Mo kuố nha̒ Ôông Mo ản hôốc tlung la̒ "nố”. 

Kwả tli̒nh tha tơ̒i pơ̭i tô̒n ta̭i

Ngă̒i măi, chuô kỏ ta̒n kôông tli̒nh ngiên kửw no̒ tlí ho̭ ản Mo Mươ̒ng tha tơ̒i paw ka̭ no̒. Mé, thew ta̒n nha̒ ngiên kửw, tloong khi ngiên kửw wê̒l xứ thi Viḙ̂t Nam tê̒w teẻnh zả xứ thi Viḙ̂t Nam ản dố kỏ paw thơ̒i ki̒ tlước khi kxa̭ hô̭i kỏ zai kấp, tlước khi kỏ nha̒ nước tha tơ̒i - kắch ngă̒i măi khwáng 2.8000 năm. Kă̭n tluổ dổi pơ̭i Xứ thi "Té tất, Té dác” ản cho la̒ tha tơ̒i paw thơ̒i ki̒ li̭ch xứ Viḙ̂t - Mươ̒ng tlung.

Mo la̒ ngi lḙ̂ tỉn ngươ̭ng ản tố tlức tloong dảm la̒ ma kuố mo̭l Mươ̒ng. Mo thuô̭c lwa̭i ngi lḙ̂ woo̒ng tơ̒i, tê̒w pơ̭i ti kôô̒ng kải chít kuố kon mo̭l. Mo kỏ kwả tli̒nh tha tơ̒i, tô̒n ta̭i pơ̭i bâ̭n dôô̭ng lô za̒i, bươ̒ la̒ xán fấm bâ̭n zṷng xảng ta̭w ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng tliê̒n thôổng, bươ̒ la̒ hiḙ̂n tươ̭ng xa̭ hô̭i fán ắnh bâ̭t chất pơ̭i tinh thâ̒n kuố mo̭l Mươ̒ng tloong ká thắi kwả tli̒nh li̭ch xứ ha̒ng ngi̒n năm kuố kon mo̭l.

Tlỉnh kải wiḙ̂c té tha ká lêênh tê̒w ớ pơ̭i hwa̭t dôô̭ng kinh tể kuố mo̭l Mươ̒ng nả ma̭ tli fổi têểnh wiḙ̂c kỏ Mo. Ta̒n kắch xán xwất kuố mo̭l tê̒w kỏ kải tê̒w pơ̭i ha̒ la̒ kuố kải kắch ngẳm wê̒l hô̒n, thể zởi thâ̒n linh kôô̒ng ká thắi tiển tli̒nh bâ̭n dôô̭ng têểnh pu̒ng khôổng kuố hô̒n hwa̒ tloong khôông zan khôổng kư zân nôông ngiḙ̂p.

Mo ản pắt nguô̒n pớ tlỉnh lwa̭i hi̒nh ngi lḙ̂ kuố mo̭l nôông ngiḙ̂p. Mo gô̒m kỏ hal fâ̒n la̒ dêênh kơ bán la̒ lḙ̂ thức kôô̒ng pơ̭i lơ̒i thiểng. Lḙ̂ thức pơ̭i lơ̒i thiểng chăng chôổng ha̒ kuố ta̒n kuô̭c Mo, hal thă̒nh fâ̒n ni̒ kỏ kwi mô zất ká.

Wê̒l lḙ̂ thức, mơ̭i mo̒ kuô̭c Mo kỏ khổ lươ̭ng lḙ̂ thức khác ha̒ twi̒ thew thư̭c tể kuố tơ̒ng hwa̭t dôô̭ng tang lḙ̂ tă̭ch tha. Tảng kế, lḙ̂ thức Mo thăi tối thew Nố Mo, ôông Mo, kuô̭c Mo. Chăng ha̭n nhơ, ôông Mo ản mơ̒i têểnh la̒ lḙ̂ hăi dẳi chăng mắt kơ no̒ lḙ̂ thức, dảm ma di̭ fái xứ lỉ ta̒n lḙ̂ thức no̒ tí kỏ thế la̒ xoong wiḙ̂c mai tảng, diê̒w kiḙ̂n bâ̭t chất kuố za tlú, ta̒n kwi di̭nh kwán lỉ xa̭ hô̭i iêw kâ̒w… Tlẳng iểng pơ̭i dáp ửng thư̭c tể iêw kâ̒w di̭, kwi mô kuố môô̭ch kuô̭c Mo pắt tâ̒w ản la̒.

Ngỏ thew thôổng kê kuố ta̒n nha̒ ngiên kửw, wiḙ̂c kỏ Mo tloong thư̭c tể Mo mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng mớc dô̭ fố biển kuố ta̒n lḙ̂ thức, kỏ thế xác di̭nh ngi lḙ̂ Mo Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh gô̒m kỏ 12 lḙ̂ thức khăw: Nhâ̭p khăng, Tôổng tlu̒ng, kủng thâ̒n Kḙ, Ta̭p ma, Nhiêng ăn, Hôốc nhơ̒ nố, Nghi̒n ho̭ - ngỏ Mươ̒ng, Mo lêênh tlơ̒i - thuổng tất, Mo Kế tliḙ̂n, Mo nha̒ xe, Kuối liê̒, wê̒l hâ̒ng.

Mươ̒l hal lḙ̂ thức Mo pô̭ tlêênh ản dố ta̒n kắch ửng xứ dâ̭m chất nhân văn kuố mo̭l Mươ̒ng ớ Hwa̒ Bi̒nh dổi pơ̭i poóc mêê̒nh kôô̒ng linh hô̒n mo̭l chít. Nha̒ no̒ i la̒ tâ̒i tú ta̒n lḙ̂ thức pô̭ tha ớ tlêênh tloong dảm tang mởi ản cho la̒ ta̒ la̒ xoong kơ bán nhiḙ̂m bṷ kuố mo̭l khôổng dổi pơ̭i mo̭l chít. Mé, tloong thư̭c tể, zất éw dảm tang kuố nha̒ lang pơ̭i nha̒ zân thươ̒ng tloong xa̭ hô̭i Mươ̒ng tlước ni kôô̒ng pơ̭i nhơ wiḙ̂c dảm tang kuố mo̭l Mươ̒ng ngă̒i măi kỏ thế la̒ tâ̒i tú ta̒n ngi lḙ̂ pô̭ tlêênh.

Mo Mươ̒ng chwiến tái nô̭i zung wê̒l tli thức zân zan, gô̒m: tli thức wê̒l tư̭ nhiên, bán than kon mo̭l, xán xwất, xảng ta̭w ngḙ̂ thwâ̭t, kwán lỉ pơ̭i ửng xứ xa̭ hô̭i. Mo mươ̒ng i la̒ môô̭ch tlính thế văn hwả zân zan hăi pô̭ dủng hơn tô̒n ta̭i tloong tlính thế văn hwả zân zan mo̒ Ôông Mo la̒ mo̭l nẳm zư̭ zất thôông tha̭w. Cho dêênh, Ôông Mo i la̒ kânh, môô̭ch kho ta̒ng lưw tlư̭, chwiến tái ta̒n nô̭i zung kuố văn hwả tliê̒n thôổng tloong loo̒ng zân tôô̭c thôông kwa hwa̭t dôô̭ng tlong tơ̒i khôổng bi̒nh thươ̒ng kuố tơ̒ng kon mo̭l kôô̒ng pơ̭i hwa̭t dôô̭ng tỉn ngươ̭ng, thư̭c hă̒nh ngi lḙ̂.