Báw ta̒ng zi xán văn hwả Mươ̒ng, fươ̒ng Thải Bi̒nh, thă̒nh fổ Hwa̒ Bi̒nh ản thă̒nh lâ̭p pớ năm 2011, la̒ kết kwá xưw tâ̒m hiḙ̂n bâ̭t tlêênh 40 năm kuố Ngḙ̂ nhân ưw tủ Bu̒i Thănh Bi̒nh.

Báw ta̒ng zấp ni̒ kỏ tlêênh 6.000 hiḙ̂n bâ̭t kôốc, kỏ tư̒ lwa̭i khác ha̒, niên da̭i ta̒n hiḙ̂n bâ̭t kẻw za̒i pớ thơ̒i dô̒ khṷ têểnh măi, gô̒m: hiḙ̂n bâ̭t khṷ (thơ̒i ki̒ ngwiên thwí tlêênh tất Hwa̒ Bi̒nh), hiḙ̂n bâ̭t dô̒ tôô̒ng (tlôổng tôô̒ng Dôông Xơn têểnh dô̒ tôô̒ng thơ̒i măi) ta̒n hiḙ̂n bâ̭t la̒ văn bâ̭t (hiḙ̂n bâ̭t pô̭ têểnh tơ̒i khôổng bâ̭t chất kuố mo̭l Mươ̒ng pớ tơ̒ tơ̒i kố têểnh măi), ta̒n hiḙ̂n bâ̭t văn hwả, tâm linh nhơ Li̭ch Mươ̒ng, dô̒ ôông Mo, ta̒n hiḙ̂n bâ̭t hă̒nh lḙ̂…

Ngỏ paw ta̒n hiḙ̂n bâ̭t ớ Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng, mo̭l têểnh ngỏ kỏ thế an dố môô̭ch pức tlănh ká thắi wê̒l văn hwả Mươ̒ng kẻw za̒i tlêênh chơ̒ 2 ba̭n năm kắch ngă̒i măi: Kon mo̭l pớ thơ̒i hôô̒ng hwang ăn lôông, ớ lô̭ tloong ta̒n hang dôô̭ng, kôông kṷ law dôô̭ng la̒ ta̒n hiḙ̂n bâ̭t pă̒ng khṷ, pớ khṷ thô "Văn hwả Xơn Vi”, tlái kwa "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” têểnh "Văn hwả Bắc Xơn”… zai dwa̭n văn hwả dô̒ tôô̒ng kôô̒ng pơ̭i ta̒n kôông kṷ chể tác khṷ thô xơ têểnh tinh xáw, tlái pớ văn hwả Dôông Xơn cho têểnh thơ̒i kâ̭n hiḙ̂n da̭i; ta̒n bâ̭t zṷng tloong tơ̒i khôổng xinh hwa̭t kuố mo̭l Mươ̒ng pớ kwỉ tôô̭c têểnh bi̒nh zân pơ̭i pớ tơ̒i hơ cho têểnh ngă̒i măi.

Tư̒ năm năi, Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng tỏn tư̒ dwa̒n kheéch, nha̒ ngiên kửw tloong pơ̭i wa̒i nước, tư̒ nhất la̒ hoo̭c xinh ta̒n kác kấp hoo̭c tloong pơ̭i wa̒i tính têểnh thăm kwan tlái ngiḙ̂m.

Kải tảng pô̭ la̒ ít kỏ báw ta̒ng tư nhân no̒ kỏ thế ản nhơ Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng la̒ ti tlưng pă̒i lưw dôô̭ng hiḙ̂n bâ̭t văn hwả Mươ̒ng tí lan hôô̭ng văn hwả tha xa hơn tloong khắp bu̒ng miê̒n ká nước. Pớ ngẳm ngi̭ "la̒ po cho văn hwả Mươ̒ng ản tư̒ mo̭l hăi dẳi hơn”, Ngḙ̂ nhân Ưw tủ Bu̒i Thănh Bi̒nh, Zảm dôốc Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng ka̭ no̒ i moong hảw kỏ diê̒w kiḙ̂n xḙ zoong văn hwả Mươ̒ng ti zởi thiḙ̂w, kwáng bả tha pên wa̒i meénh tất nơi mêê̒nh té tha, tí kỏ tư̒ mo̭l hơn nươ hăi dẳi ản tư̒ nét văn hwả thôốch tḙp, kải hăi kuố văn hwả Mươ̒ng.

Ngḙ̂ nhân ưw tủ Bu̒i Thănh Bi̒nh i ta̒ thi̒m tư̒ kắch tí la̒, mởi tâ̒w ôông kôô̒ng pơ̭i Báw ta̒ng tính tlưng pă̒i ớ môô̭ch khổ báw ta̒ng nhơ: Báw ta̒ng Văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c Viḙ̂t Nam ớ Thải Ngwiên, Báw ta̒ng tính Hưng Iên. Khăw ni̒, tư̒ nơi pớ Tlung ương têểnh diḙ̂ fương hăi dẳi têểnh Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng i ta̒ chú dôô̭ng thi̒m têểnh tí kôô̒ng ôông tê̒w pa̒n ha̒ la̒.

Zi̭p Thết Ngwiên dản 2014, Báw ta̒ng Zân tôô̭c hoo̭c tê̒w pơ̭i Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng tlưng pă̒i văn hwả Mươ̒ng pơ̭i ấm thư̭c Mươ̒ng ớ khuôn biên báw ta̒ng. Lâ̒n tâ̒w tiên di̭, Báw ta̒ng zi xán văn hwả Mươ̒ng ản muô̒, kôô̒ng pơ̭i ziḙ̂n tích tlưng pă̒i nhó pơ̭i khu ấm thư̭c bán xắc, tloong mẩi ngă̒i Thết, Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng i ta̒ tỏn ha̒ng ba̭n mo̭l têểnh thăm kwan pơ̭i ăn dểm mỏn ăn mo̭l Mươ̒ng. Pớ thă̒nh kôông ni̒, pớ năm 2014 têểnh măi, hâ̒w nhơ Thết năm no̒ Báw ta̒ng Zân tôô̭c hoo̭c Viḙ̂t Nam i mơ̒I Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng wê̒l la̒ "Thết Mươ̒ng”.

Năm 2019 ziḙ̂n tha Da̭i hô̭i ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ tlêênh diḙ̂ pa̒n ta̒n kwâ̭n, hwiḙ̂n kuố thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i, tảng kế la̒ ta̒n hwiḙ̂n kỏ zân tôô̭c thiếw khổ khôổng. Khảng 3/2019, ziḙ̂n tha Da̭i hô̭i da̭i biếw ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ hwiḙ̂n Thă̭ch Thất; khảng 6 tiếp tṷc da̭i hô̭i ớ hwiḙ̂n Ba Vi̒; khảng 10 ziḙ̂n tha Da̭i hô̭i da̭i biếw ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i. Ká 3 da̭i hô̭i tlêênh, Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng tê̒w binh zư̭ ản ta̒n hwiḙ̂n pơ̭i thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i mơ̒i hô̭ tlơ̭ tlưng pă̒i văn hwả Mươ̒ng pơ̭i ta̒n zân tôô̭c thiếw khổ khác kỏ tlêênh diḙ̂ pa̒n. Máng tlưng pă̒i kuố báw ta̒ng nhơ môô̭ch diếm nhẩn kóp fâ̒n paw thă̒nh kôông kuố ta̒n da̭i hô̭i.

Thă̒nh kôông tlưng pă̒i văn hwả Mươ̒ng ớ ta̒n hwiḙ̂n pơ̭i kuố thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i nhiḙ̂m ki̒ 2019 – 2024, têểnh nhiḙ̂m ki̒ 2024 – 2029, ta̒n hwiḙ̂n pơ̭i thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i tiếp tṷc mơ̒i Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng tham za tlưng pă̒i.

Chăng tlí tlưng pă̒i ớ Ha̒ Nô̭i, tư̒ diḙ̂ fương tloong pơ̭i wa̒i tính i hăi dẳi pơ̭i thi̒m têểnh Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng nhơ̒ hô̭ tlơ̭ ngiḙ̂p bṷ, tlưng pă̒i tloong ta̒n khu lưw niḙ̂n kuố ta̒n zi tích (Khu zi tích Tlươ̒ng Kản bô̭ zân tôô̭c miê̒n Nam tlêênh diḙ̂ pa̒n thi̭ tlẩn Chi Nê, hwiḙ̂n La̭c Thwí), ta̒n khu ngí zươ̭ng ớ tính Hwa̒ Bi̒nh… i tê̒w kỏ dẩw ẩn kuố Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng.

Thết Ngwiên dản 2024 kỏ lḙ la̒ Thết zất tảng nhở kuố Báw ta̒ng zi xán văn hwả Mươ̒ng. Môô̒ng hal Thết, ka̭ ká thắi nha̒ mo̭l tang tla̒n ngâ̭p niê̒m pui hă̭nh fúc xum bâ̒i pên za di̒nh thi̒ ká thắi nhân biên Báw ta̒ng zi xán văn hwả Mươ̒ng ta̭m kác la̭i Thết, lêênh 2 xe tái chớ tâ̒i hiḙ̂n bâ̭t paw tlưng pă̒i ớ khu zi tích li̭ch xứ hwiḙ̂n Kú Chi, thă̒nh fổ Hô̒ Chỉ Minh. Mởi ni nhất la̒ tlưng pă̒i ớ khu zu li̭ch tâm linh Bải Dỉnh, tính Ninh Bi̒nh.

Kuô̭c tlưng pă̒i lưw dôô̭ng no̒ Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng i nhâ̭n ản ta̒n lơ̒i khen, dôô̭ng biên kuố lă̭nh da̭w ta̒n kác kấp pơ̭i mo̭l zân, nhất la̒ ta̒n mo̭l chuô môô̭ch lâ̒n têểnh pơ̭i Hwa̒ Bi̒nh. Ká thắi tê̒w ản dố la̭, ka̭ ản thwiết minh thi̒ măng fṷc wê̒l môô̭ch nê̒n văn hwả ản tlẳng iểng tlêênh fương tiḙ̂n thôông tin da̭i tlủng. Ta̒n mo̭l Mươ̒ng khôổng xa kwêl hương lô năm nhơ ản nổl la̭i kỉ ức, ản tlớ wê̒l "ố nha̒”, kôô̒ng pơ̭i kuô̭c khôổng pớ tơ̒i hơ kuố thể hḙ̂ mâ̭n ngă̒i kuố mêê̒nh. Ta̒n hi̒nh ắnh ni̒ ka̭ no̒ i la̒ nguô̒n dôô̭ng biên, kố bṷ thêm kwiết tâm zoong văn hwả Mươ̒ng ti xa hơn nươ kuố Ngḙ̂ nhân ưw tủ Bu̒i Thănh Bi̒nh kôô̒ng pơ̭i mo̭l la̒ wiḙ̂c tloong báw ta̒ng.

Kải moong hảw kuổi kuố báw ta̒ng la̒ lưw zư̭ ản pơ̭i zảw zṷc, dă̭c biḙ̂t la̒ zảw zṷc tliê̒n thôổng. Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng i ta̒ la̒ tốt wiḙ̂c lan hôô̭ng văn hwả Mươ̒ng ză̒w bán xắc, nhân văn, tâ̒i lớp lang li̭ch xứ.


KÁC TIN KHÁC


Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.

Xâi zư̭ng Khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, xỏm Lwi̭ Ái

Xa̭ Foong Fủ la̒ bu̒ng tất kuố văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. bán Mươ̒ng Kwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ – pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản ta̒n foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n tang kôô̒ng pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng Khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, xỏm Lwi̭ Ái, hưởng têểnh fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, nơng kaw tơ̒i khôổng mo̭l zân.

Dôô̭c dảw lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭

Ớ bu̒ng Mươ̒ng Chiê̒ng, thi̭ tlẩn Vṷ Bán (La̭c Xơn) kỏ môô̭ch lḙ̂ hô̭i dă̭c xắc ản tố tlức kử 3 năm 1 lâ̒n, di̭ la̒ lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭. Dê̒n ớ tlêênh pơ̭ khôông Pưới, ớ khân khươ̭ keẻnh tôô̒ng Mươ̒ng Tla̒w, thơ̒ 3 bi̭ thâ̒n Kun Zo̒l la̒ mo̭l chwiên báw tlơ̭ nôông ngiḙ̂p, dă̭i zân la̒ tôô̒ng la̒ na̒, tỏn dác tưởi tôô̒ng na̒, kâl lo̭, lôông kâl pôông, chuông pái, báw tlơ̭ muô̒ ma̒ng, ản nhân zân tloong bu̒ng tôn la̒ thă̒nh hwa̒ng.

Thuối tlé tính Hwa̒ Bi̒nh zư̭ lướ văn hwả zân tôô̭c

Tloong bổi kắnh hô̭i nhâ̭p pơ̭i twa̒n kâ̒w hwả, wiḙ̂c fát tliến chẳng mă̭t kuố kôông ngḙ̂ tang pơ̭i xḙ kỏ ngwi kơ lẩn át ta̒n zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng bổn la̒ hô̒n kốt kuố môô̭ch kuốc za, zân tôô̭c. Cho dêênh, bai tlo̒ kuố thể hḙ̂ tlé tloong wiḙ̂c zơ̭ zi̒n, fát hwi bán xắc văn hwả zân tôô̭c chăng tlí la̒ nhiḙ̂m bṷ mo̒ ko̒n la̒ xử mâ̭nh kaw ká.