(HBDT) - Tloong chiển zi̭ch Hwa̒ Bi̒nh (1951 - 1952) kỏ môô̭ch xaảng ta̭w chăng thế ó zắc dêểnh, dỏ la̒ bếp Hwa̒ng Kâ̒m. Thew môô̭ch xổ ta̒i liḙ̂w gi chép ngươ̒i fát minh tha lo̭i bếp ni̒ chỉnh la̒ Thươ̭ng xi̭ Hwa̒ng Kâ̒m (1916 - 1996) kwê Nam Di̭nh, la̒ tiếw dô̭i tlướng ruôi kwân thuô̭c Xư dwa̒n 308, Da̭i dwa̒n kwân Tiên Foong.

Khi dơn vi̭ tham za chiển zi̭ch Hwa̒ng Hwa Thảm va̒ chiển zi̭ch Hwa̒ Bi̒nh năm 1052, chiển xi̭ Hwa̒ng Kâ̒m tâ̭n mắt kiế kắnh dôô̒ng dô̭i bi̭ thương voong nhê̒w, khức khwé zám xút, diê̒w kiḙ̂n ăn oỏng chăng dám báw. Ti̒nh hi̒nh chiển chănh ngă̒i kaa̭ng kăng thắng, bô̭ dô̭i ha chiển dẩw, hi xinh ó chí wa̒i mă̭t tlâ̭n, ma̒ ngăi khi wê̒l hâ̭w kử ngí ngơi, xinh hwa̭t. ngwiên nhân dâw thương rỉ la̒ zo môô̭ch fâ̒n wiḙ̂c nổ ăn ban dêm thẩi kúi, ban ngă̒i thẩi khỏi. Rất nhê̒w thương voong kuố bô̭ dô̭i xwất fát bớ wiḙ̂c bốc khỏi lêênh khươ rưư̒ng, tâ̒w băl ză̭c fát hiḙ̂n da̒ tlút bom thuổng.

Tố eenh nuôi kuố Hwa̒ng Kâ̒m va̒ nhê̒w dơn vi̭ khác foo̒ng tleẻnh bă̒ng kắch nổ ăn ban dêm, khi tâ̒w băl di̭ch dêểnh thi̒ dố tác zâ̭p kúi, nhê̒w khi chăng tleẻnh ản tai hwa̭. Daang nổ, thiw, kơm thươ̒ng bi̭ khê. Nổ ăn ban dêm, ban ngă̒i ăn kơm wâ̭i, bô̭ dô̭i ăn dám báw khức khwé. Hwa̒ng Kâ̒m da̒ chăn chớ ngă̒i dêm xwi ngi̭ fái la̒ môô̭ch kẳi chi zúp cho dôô̒ng dô̭i zám bơớch thưng voong. Môô̭ch buối khởm zaw bên nâ̭m hỏl ngỏ la̒n khỏi lươ̭n lơ̒ kweenh mải bếp, Hwa̒ng Kâ̒m chơ̭t nắi xaảng kiến la̒ môô̭ch kiêw bếp nổ naảng mo̭i htử ban ngă̒i ma̒ chăng rươ̒i tâ̒w băl di̭ch fát hiḙ̂n.

Khâw nhê̒w ngă̒i miḙ̂t ma̒i ngiên kửw, we môô̭ch xơ dô̒ kiêw bếp va̒ nhê̒w bâ̭n thứ ngiḙ̂m, chiến xi̭ Hwa̒ng Kâ̒m da̒w ha̒ng chṷc kẳi bếp khác kha̒, vởi diê̒w kiḙ̂n bếp khwét khu baw tloong loo̒ng dất kỏ nhê̒w nhăẳnh zâ̭n khói chổng nhơ haang rê̒. Bớ tloong lo̒ tuôn tha, khỏi twá baw kác reḙnh, bôốc lêênh kă̭p dất ướt, ấm, bi̭ lo, kán la̭i, lan tha la̒ la̒ tlêênh mă̭t dất, thwáng nhḙl nhaa̒ng nhơ la̒m xương buói khởm. Kiếw bếp ni̒ ngăi khâw rỉ ản fố biến rôô̭ng ra̭i dêểnh kác dơn vi̭ ản eenh ủn ruôi kwân hwan ngêênh. Bếp Hwa̒ng Kâ̒m xaảng ta̭w fu̒ hơ̭p kôô̒ng bô̭ dô̭i thơ̒i chiển, kỉn kúi, khỏi chăng hiḙ̂n bốc kaw, eenh ruôi nổ ká ngă̒i, ká thổl, chăng rưới tâ̒w băl ză̭c fát hiḙ̂n. Bô̭ dô̭i kỏ kơm noỏng, keenh ngoo̭c. Mối khi ẻm xát di̭ch,eenh ruôi nối kúi dêm ngă̒i. Khăẳng 10/1952, dơn vi̭ da̒ kwiết di̭nh lể thên ngươ̒i xaảng ta̭w.

Bắt dâ̒w bớ chiển zi̭ch Hwa̒Bi̒nh (1951 - 1952), bếp Hwa̒ng Kâ̒m da̒ tlớ thee̒nh hwiê̒n thwa̭i tloong chiển dẩw kuố kwân, zân ha tloong chiển zi̭ch Diḙ̂n Bien Fú va̒ khâw ni̒ la̒ kuô̭c khaảng chiển chôổng Mi̭ kửw nước chái za̒i xuốt 21 năm