(HBDT) – Dâ̒n tôi thi̒m dêểnh wâ̒n kam kuố hô̭ enh Ngwiḙ̂n Xwân Chươ̒ng ớ xa̭ Thu Fong, hwiḙ̂n Kaw Fong, môô̭ch nôông zân kỏ thâm niên tlôông kâl kam tlêênh diḙ̂ ba̒n. Eenh Chươ̒ng cho mắt: Nha̒ tôi kỏ hơn 200 kô̭ kam năm thử 6. Bớ dâ̒w năm tôi thẩi kỏ hiḙ̂n tươ̭ng wa̒ng lả, mắt la̒ kâl kỏ ngwi kơ bi̭ bêḙ̂nh, cho rêênh tôi xứ zṷng nhê̒w thuốc dớ chươ̭. Kam Kanh, am V2, kam Malaixia kơ bán chươ ản, riêng zôổng kam loo̒ng wa̒ng rất khỏ chươ, zo nhiḙ̂m vu rút. Dêểnh ka̭ ni̒ hơn 40 kô̭ kâl kam loo̒ng wa̒ng bi̭ hoóng zo bêḙ̂nh wa̒ng lả gân xeenh. Vṷ kam năm hơ, hơn 40 kâl cho năng xwất khwáng 1 tẩn, năm năi chươ chắc ản va̒i ta̭. Eenh Chươ̒ng cho mắt thêm hâ̒w hết kác hô̭ tlôông kam dê̒w bi̭ bêḙ̂nh wa̒ng lả, hổi rḙt. Twi̒ tư̒ng diê̒w kiḙ̂n chăm xoóc, chon zôổng... ma̒ tí lḙ̂ bi̭ bêḙ̂nh khác kha̒. Kỏ hô̭ kâl bi̭ chiểm dêểnh 70% xổ lươ̭ng kâl.


Ba̒ Ngô Thi̭ Na ớ xỏm Zḙ̂ 2, xa̭ Bắc Fong (Kaw Fong) xứ zṷng kác biḙ̂n fáp ki̭ thwâ̭t chưḙ̂np wa̒ng lả cho kâl kam.

Kwa thi̒m hiếw kuố dâ̒n tôi, bêḙ̂nh wa̒ng lả tlêênh kâl kam ớ hwiḙ̂n Kaw Fong kỏ 2 za̭ng, môô̭ch la̒ lả wa̒ng ká gân, mẻ lả; hal la̒ lả wa̒ng gân xeenh. Bêḙ̂nh lả wa̒ng zo tác nhân bên wa̒i nhơ diê̒w kiḙ̂n chăm xoóc, thơ̒i tiết... Ko̒n dổi vởi bêḙ̂nh wa̒ng lả gân xeenh bi̭ vi rút tẩn kôông, dỏ la̒ chúng vi rút Candidatus lo̭i Liberiabacter asiaticus (Las) gâi tha.

Eenh Ngwiḙ̂n Hwa̒ng Khanh ớ khu 4, thi̭ chẩn Kaw Fong chiê xé: Nha̒ tôi kỏ 1,5ha kâl kam Kanh va̒ kam loo̒ng wa̒ng. Bớ dâ̒w năm năi thẩi kỏ hiḙ̂n tươ̭ng lả wa̒ng khwáng 30 – 40% lươ̭ng kâl. Tôi nhơ̒ kản bô̭ ki̭ thwâ̭t dêểnh tư vẩn, chăm xoóc, bỏn nhê̒w fân hư̭w kơ. Măl la̒ kal wa̒ng lả fâ̒n lởn zo thơ̒i tiết chớ ó fái vi rút, dêểnh chi̒ ni̒ kâl da̒ xeenh tlớ la̭i. Zo ánh hướng kuố bêḙ̂nh, năng xwất km năm năi xḙ bi̭ ánh hướng ít nhê̒w.

Dôô̒ng chỉ bu̒i Dăng Khwa, Tlướng foo̒ng NN&FTNT hwiḙ̂n Kaw Fong cho mắt: Ziḙ̂n tích kam tlêênh diḙ̂ ba̒n bi̭ wa̒ng lả tăng lêênh. Dâ̒n tôi da̒ ới văn bán wê̒l kác xa̭, thi̭ chẩn dớ tiên chiê̒n cho ba̒ kon xứ zṷng kác biḙ̂n fáp fu̒ hơ̭p, foo̒ng, chươ bêḙ̂nh cho kâl dám báw năng xwất. Thew rỉ chú dôô̭ng fát hiḙ̂n va̒ foo̒ng tlư̒ bêḙ̂nh hổi rḙt zo nẩm bă̒ng kác lo̭i nẩm dổi khảng, bố xung kác chất vi lươ̭ng, chất diê̒w hwa̒ khinh tlướng zúp bô̭ rḙt leenh fṷc hô̒i. Kiếm tla dô̭ PH kuố dất, nểw thẩi dô̭ PH zưởi 5,5 xứ lỉ bă̒ng kách bỏn bố xung bôl bô̭t dớ tăng dô̭ PH. Xứ zṷng chể fấm vươ̒ kái ta̭w dất, vươ̒ kích rḙt nhơ: rhizomyx, novaking... dớ tăng kươ̒ng kác hwa̭t dôô̭ng vi xinh vâ̭t kỏ lơ̭i tloong loo̒ng dất. Xứ zṷng fân bỏn lả dớ bố xung zing zươ̭ng cho kâl leenh fṷc hô̒i. Áp zṷng kác biḙ̂n fáp thâm kanh bê̒n vưng, thư̭c hiḙ̂n tốt kác kwi di̭nh wê̒l báw vḙ̂ môi tlươ̒ng tloong xứ zṷng fân bỏn, hwả chất va̒ xứ lỉ chất thái nôông ngiḙ̂p.

VL


KÁC TIN KHÁC


Fát tliến ngăă̒nh ngê̒ nôông thôn, kái thiḙ̂n thu nhâ̭p mo̭l zân

Viḙ̂c fát tliến ngăă̒nh ngê̒ nôông thôn (NNNT) chăng chí kóp fâ̒n zư̒ zi̒n, fát hwi ta̒n zả tli̭ twiê̒n thôổng ma̒ ko̒n ta̭w viḙ̂c la̒, zúp nơng kaw thu nhâ̭p cho mo̭l zân diḙ̂ fương.

Hô̭i biên nôông zân khới ngiḙ̂p thă̒nh kôông pớ ngê̒ băl

Eenh Bu̒i Văn Hwi té năm 1985 ớ xa̭ Báw Hiḙ̂w, môô̭ch tloong ta̒n xa̭ bu̒ng dă̭c biḙ̂t khỏ khăn kuố hwiḙ̂n Iên Thwí, kinh tể tlú iểw fṷ thuô̭c paw xán xwất nôông ngiḙ̂p. Eenh ka̭ no̒ i tlăn tlớ thi̒m hưởng ti dủng tí fát tliến kinh tể ngăl ớ diḙ̂ kwêl hương, zúp mo̭l zân diḙ̂ fương gâi zư̭ng mô hi̒nh khới ngiḙ̂p.