Ră̒ng "ngiḙ̂p zư” vi̒ eenh Vo̭ng chí la̒ môô̭ch nôông zân, chăng kỏ lương, mo̭i thu nhâ̭p dê̒w tlôông dơ̭i baw dôô̒ng na̒, chuô̒ng tla̭i kuố vơ̭ kon...

Kắch ni hơn 20 năm, mắt eenh Bu̒i Hwi Vo̭ng kwa kác ba̒i ngiên kửw văn hwả zân zan Mươ̒ng dăng lêênh Bảw hwa̒ Bi̒nh. Doo̭c măng ươ, thẩi kuổn hút. Thi̒m hiếw hwả tha ngươ̒i ni̒ dang la̒ nhân viên zaw zi̭ch Bưw diḙ̂n văn hwả xa̭ (hơ̭p dôô̒ng), la̒ mo̭l Mươ̒ng, chươ tư̒ng hoo̭c kwa 1 tlươ̒ng da̭i hoo̭c no̒. Dêểnh kôô̒ng hă̒nh chi̒nh xưw tâ̒m, ngiên kửw văn hwả zân zan zân tôô̭c Mươ̒ng kỏ môô̭ch khát voo̭ng: moong hảw zái ma̭ nhửng thơơ̒ng, lớp ngư̭ ngiḙ̂ kuố văn hwả zân zan dân tôô̭c Mươ̒ng bớ kác lḙ̂ hô̭i, Mo Mươ̒ng, foong tṷc tâ̭p kwản, tlo̒ chơi zân zan... Dôô̒ng thơ̒i kỏ ỉ ră̒ng: nểw ó gi chép, xưw tâ̒m, fố biển, tiên chiê̒n thi̒ la̒ no̒ kon em zân tôô̭c Mươ̒ng, nhất la̒ lớp tlé hiếw ản văn hwả cha ôông, kô̭i nguô̒n zân tôô̭c kuố mêê̒nh...

Nhửng năm kwa, nhửng ngươ̒i mắt eenh, ba̒ kon zân mươ̒ng dươ̭c eenh khôổng thươ̒ng thẩi môô̭ch hi̒nh ánh: môô̭ch ngươ̒i da̒n ôông Mươ̒ng thấp dâ̭m, di̭w khâw lưng kẳi ba lô, khwác mẳi ánh, mẳi gi âm di khắp nơi, kă̭p ôông mo, ba̭ mơ̭i, kác ngḙ̂ nhân zân zan , ngươ̒i kaw thuối... dớ thi̒m hiếw, xưw tâ̒m wê̒l dơ̒i khôổng văn hwả, dơ̒i khôổng tâm linh mo̭l Mươ̒ng.

Ho̭c vẩn ban dâ̒w ó kaw, Bu̒i Hwi Vo̭ng "dôốch chẳl” zai dwa̭n bă̒ng wiḙ̂c ngiên kửw, doo̭c tác fấm kuố kác tác zá lớp tlước nhơ Bu̒i Thiḙ̂n, Bu̒i Chí, Tư̒ Chi... Muô khẳm mẳi tỉnh kết nổl internet dớ "kă̒l” thiểng Anh, thiểng Hản, viết ba̒i tlêênh mẳi vi tỉnh, bó zai zai dwa̭n thú kôông koo̭c keḙch bút mư̭c, bút bi môô̭ch thơ̒i... Ză̒nh thiê̒n muô kheéch, bảw "na̭p” thôông tin, kiển thức dớ bu̒ dắp wiḙ̂c hoo̭c chwiên ngiḙ̂p.

Xwất hiḙ̂n dê̒w dă̭n kác ba̒i bảw tlêênh Bảw hwa̒ Bi̒nh, Văn ngḙ̂ Hwa̒ Bi̒nh va̒ bảw Văn ngḙ̂ (Hô̭i Nha̒ văn Viḙ̂t Nam) Bu̒i Hwi Vo̭ng râ̒n ản dôô̭c zá va̒ zởi chwiên môn mắt dêểnh la̒ nha̒ ngiên kửw văn hwả zân zan Mươ̒ng... Dủng la̒ "kon oong chăm chí” khâw 20 năm vâ̭t lô̭n, "kă̒l bươ̒” tlêênh keẻnh dôô̒ng zân zan Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh, Bu̒i Hwi Vo̭ng da̒ kỏ lưng vổn dảng kế.

Tloong xuốt 20 năm, eenh da̒ xưw tâ̒m, viết hô̒ xơ khwa hoo̭c, tham za viết ki̭ch bán fṷc zư̭ng kác zi xán văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng nhơ: các Lḙ̂ hô̭i Đi̒nh Băng, Đi̒nh Khêênh... tlo̒ chơi zân zan Mươ̒ng... Dôô̒ng thơ̒i tham za kác dê̒ ta̒i ngiên kửw khwa hoo̭c: "Xăi zư̭ng bô̭ chư Mươ̒ng fṷc vṷ cho wiḙ̂c báw tô̒n, fát hwi văn hwả Mươ̒ng ta̭i tính Hwa̒ Bi̒nh” (zo Viḙ̂n Ngôn ngư̭ hoo̭c thuô̭c Viḙ̂n Ha̒n lâm Khwa hoo̭c xa̭ hô̭i chú chi̒); "Xâi zư̭ng bô̭ kó, biên xwa̭n ta̒i liḙ̂w ră̭i – hoo̭c chư Mươ̒ng ta̭i tính Hwa̒ Bi̒nh”; "Ắnh hướng kuố văn hwả nước wa̒i thôông kwa fương tiḙ̂n chiê̒n thôông mởi dêểnh xâi zư̭ng dơ̒i khôổng văn hwả ớ miê̒n nủi fiể Bắc hiḙ̂n năi” (Zo Viḙ̂n Văn hwả ngḙ̂ thwâ̭t Kuốc za chú chi̒). Tham za viết kheéch diḙ̂ chỉ "Hwa̒ Bi̒nh Hwa̒ Bi̒nh” da̒ ngiḙ̂m thu khảng 12/2017. Va̒ kác chang bán tháw kứ lâ̒n lươ̭t tha dơ̒i...

Nhở kỏ bâ̭n ku̒ng ngô̒i nhâm nhi chẻn ra̭w Mươ̒ng Wang, eenh tâm xư̭: "Tôi kứ lo... Khâw ni̒ lớp tlé mo̭l Mươ̒ng chăng mắt dêểnh xứ thi "Dé dất – dé tác”, chăng hiếw nối kác ảng Mo Mươ̒ng nươ̭ thi̒ buô̒n lẳm. Di wê̒l no nểw ó kỏ nguô̒n kô̭i, chăng mắt wê̒l văn hwả zân zan cha ôông...”

Bâ̭n no̒ kă̭p eenh, khi̒ ớ Bưw diḙ̂n văn hwả xa̭ hăi ta̭i nha̒ eenh..., tôi luôn thi̒m dêểnh zả kheéch kuố eenh, nhất la̒ kác tác fấm zo eenh viết. Eenh bô̭ thâ̭t: "Mối môô̭ch kuổn kheéch ngiên kửw văn hwả zân zan Mươ̒ng la̒ môô̭ch meénh dơ̒i tôi”. Mẩi năm năi eenh kwa diḙ̂n thwa̭i eenh "khwe” nhửng dưở kon tinh thâ̒n kuố mêê̒nh. Liên tṷc tloong nhê̒w năm, nhửng tác fấm kuố eenh luôn ản zởi chwiên môn, ba̭n ngê̒ deẻnh zả kaw... Năm 2016, Bu̒i Hwi Vo̭ng ản Hô̭i Văn ngḙ̂ Dân gian Viḙ̂t Nam tlaw zái A cho kôông chi̒nh "Ngḙ̂ thwâ̭t ziển xưởng Mo Mươ̒ng”, gái B cho kôông chi̒nh "Tṷc thơ̒ kâl Khi kuố ngươ̒i Mươ̒ng”; Hô̭i Văn hoo̭c – Ngḙ̂ thwâ̭t kác zân tôô̭c thiếw xổ Viḙ̂t Nam tăng zái C cho kôông chi̒nh "Ngê̒ zḙ̂t kố chiê̒n ngươ̒i Mươ̒ng”; UBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh tlaw zái B zái thướng Văn hoo̭c – Ngê thwâ̭t tính Hwa̒ Bi̒nh zai dwa̭n 2011 – 2016 cho kôông chi̒nh "La̒ng Mươ̒ng ớ Hwa̒ Bi̒nh”. Năm 2017 eenh ản Chú ti̭ch nước tlaw tăng Zái thướng Nha̒ nước wê̒l văn hoo̭c ngḙ̂ thwâ̭t cho kác kṷm kôông chi̒nh: Foong tṷc la̒ chăi – tâ̭p I: Tṷc la̒ Chăi 7 kơ̒ kuố ngươ̒i Mươ̒ng (fâ̒n zo mơ̭i la̒ chú tể); Tang lḙ̂ kố chiê̒n kuố ngươ̒i Mươ̒ng – 3 tâ̭p; zái B Hô̭i Văn ngḙ̂ zân zan Viḙ̂t Nam cho kôông chi̒nh "Kháw xát tṷc thơ̒ kủng tố tiên va̒ kác vi̭ thâ̒n báw chơ̭ ta̭i nha̒ kuố ngươ̒i Mươ̒ng”... Nhê̒w lḙ̂ hô̭i zân zan kỏ ỉ ngiḙ̂ ản fṷc zư̭ng ớ La̭c Xơn kỏ ba̒n thăi zúp khức kuố eenh...

Khânh 20 dâ̒w kheéch ản in va̒ fát hă̒nh. Ngỏ ngươ̒i da̒n ôông Mươ̒ng âm thâ̒m di wê̒l kác mươ̒ng khânh, xa i măng xúc dôô̭ng: Chỉnh xư̭ law dôô̭ng miḙ̂t ma̒i kuố ngươ̒i ó kỏ biên chể, tư̭ law dôô̭ng kiểm khôổng dớ ruôi za di̒nh, eenh da̒ chiê̒n kám hửng wê̒l law dôô̭ng ngḙ̂ thwâ̭t cho nhê̒w ngươ̒i. Bu̒i Hwi Vo̭ng xửng dảng vởi biḙ̂t zănh "chwiên za văn hwả zân zan Mươ̒ng”