(HBDT) - "La̒ gái Mươ̒ng e chẳng rư̭c rớ dâw/ E ấp hwa văn ẩn mi̒nh trong ảw dḙp..." Dỏ la̒ nhửng kâw hát môô̭c ma̭c tloong ba̒i hát "Ủn la̒ hwa văn dất Mươ̒ng" kuố nha̭c xi̭ Kwắch Vin, fố thơ Xwân Lỉ. Mô̭c ma̭c thôi, mê dú dớ tôn lêênh nhửng zả tli̭ kuố bô̭ tlaang fṷc chiê̒n thôổng fṷ nư̭ Mươ̒ng.
Bô̭ tlaang fṷc chiê̒n thôổng fṷ nư̭ Mươ̒ng tloong nhi̭p khôổng hiḙ̂n da̭i.
Thươt tha tloong bô̭ wẳl Mươ̒ng măi dớ mă̭c tloong zi̭p lḙ̂, Thết, hô̭i ho̭p tlaang tloo̭ng, chi̭ Dinh Thwỉ Ha̒ xwăi di, xwăi la̭i tlước kươ̒ng tẩm tắc: "Chăng ngơ̒ zaảng mo̭l mêê̒nh mă̭c wẳl Mươ̒ng lḙ hơ̭p têênh rỉ! Môô̭ch kẳi wẳl nhuung zâ̒m, 3 kẳi tânh, nhuu̒ng nhă̒ng, tlôông kel... dú ká. Bớ ni chăng fái băn khwăn cho̭n mă̭c chi tloong nhưửng zi̭p tlaang tloo̭ng hăi hô̭i he̒" - Kương mă̭t chi̭ Ha̒ hiḙ̂n lêênh xư̭ ha̒i loo̒ng.
Thư̭c tể xo kôô̒ng môô̭ch xổ zân tôô̭c khác, tlaang fṷc kúo mo̭l Mươ̒ng nỏi chuung, fṷ nư̭ Mươ̒ng nỏi riêng khả dơn zán, chăng rư̭c rơ̭ nhưưng kỏ nét dă̭c chưưng riêng. Ảw kỏm bẳn thươ̒ng khi̒ hơ la̒ mâ̒w tlẳng hăi mâ̒w tlaảng bẳn chẩm dêểnh ew. Wẳl hăi zuu̒ng bái thâm hay nhuô̭m zâ̒m ta̭w hi̒nh ổng. Nối bâ̭t nhất la̒ tlôốc kwâ̒n. hwa văn ngḙ̂ thwâ̭t chaang chỉ tlêênh kác raang ta̭w xư̭ tươ̒ng fán kôô̒ng mâ̒w zâ̒m, mâ̒w tlẳng tlêênh ảw. Tlốc kwâ̒n ản chia la̒ 3 fâ̒n, raang tlêênh, raang chơ̒ va̒ kăl kwâ̒n. Tloong rỉ raang tlêênh chú iểw lag hwa văn hi̒nh hoo̭c, raang chơ̒ chú iẻw la̒ hwa văn dôô̭ng vâ̭t. Kác nha̒ ngiên kửw văn hwả Mươ̒ng da̒ thôổng kê kỏ 37 mô típ hwa văn tlôốc kwâ̒n, tloong ri kỏ 25 mô típ hwa văn dôô̭ng vâ̭t.
Dă̭c biḙ̂t rất nhê̒w hwa văn tlêênh tlôốc kwâ̒n Mươ̒ng i la̒ wa fố biển tlêênh tlôổng dôô̒ng Dôông Xơn. Wiḙ̂c ni̒ cho thẩi hwa văn tlôốc kwâ̒n Mươ̒ng kỏ zả tli̭ ká wê̒l mă̭t ngḙ̂ thwâ̭t va̒ li̭ch xứ, lien kwan dêểnh môô̭ch thơ̒i ki̒ rư̭c rơ̭ kuố nê̒n văn minh mo̭l Viḙ̂t kố. Tư̭w chuung la̭idỏ la̒ môô̭ch xán fấm ngḙ̂ thwâ̭t dă̭c xắc nhất kuố zân tô̭c Mươ̒ng.
Ngỏ paw tlang fṷc mo̭l ỉ pả, kỏ thế ản dố ta̒n nét văn hwả kuố zân tôô̭c Mươ̒ng, Thải, Zaw, Môông…
Tloong 2 ngă̒i 12 – 13/4 (tức ngă̒i 15 – 16/3 âm li̭ch), thi̭ tlẩn Vṷ Bán, hwiḙ̂n la̭c Xơn tố tlức lḙ̂ hô̭i dê̒ Tlươ̒ng Kha̭ năm 2025. Lḙ̂ hô̭i ản la̒ la̭i pớ năm 2019, tố tlức di̭nh ki̒ 3 năm/lâ̒n tí dáp ửng nhu kâ̒w văn hwả, tinh thâ̒n kuố mo̭l zân, kóp fâ̒n báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán.
Văn hwả Mươ̒ng la̒ môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw tloong pức tlănh tư̒ mă̒w kuố nê̒n văn hwả Viḙ̂t Nam. Ngẳm ản ho̭ zả tli̭ kuố zi xán, tloong nô̭ lư̭c báw tô̒n zi xán văn hwả Mươ̒ng, tư̒ kả nhân i ta̒ toỏng kóp tảng kế. Pớ ta̒ lô, ta̒n mo̭l dam mê văn hwả Mươ̒ng i ta̒ la̒ tư̒ hwa̭t dôô̭ng báw tô̒n, kóp fâ̒n zư̭ zi̒n kho ta̒ng zi xán văn hwả bươ̭t thơ̒i zan.
Zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ môô̭ch tloong ta̒n zân tôô̭c thiếw khổ ká ớ Viḙ̂t Nam, tâ̭p tlung tlú iểw ớ tính Hwa̒ Bi̒nh. Văn hwả Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh la̒ kho ta̒ng zi xán foong fủ, cho dố bán xắc dôô̭c dảw kuố zân tôô̭c Mươ̒ng. Kôô̒ng pơ̭i hơn 63% zân khổ kuố tính la̒ mo̭l Mươ̒ng, zân tôô̭c Mươ̒ng i ta̒ xán xinh pơ̭i zư̭ ản tư̒ zả tli̭ văn hwả dă̭c xắc, la̒ dêênh bán xắc tluổ. Zi xán văn hwả kuố mo̭l Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh la̒ ta̒i xán bô zả, la̒ kốt kuố bán xắc zân tôô̭c, cho dố ản tơ̒i khôổng tinh thâ̒n foong fủ kâ̒n ản báw tô̒n pơ̭i fát hwi tloong tơ̒i khôổng hiḙ̂n da̭i.
Ngă̒i 26/3/2025, Hô̭i dôô̒ng bi̒nh cho̭n, tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tiếw biếw xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất (30/4/1975 - 30/4/2025) ban hă̒nh thôông bảw khổ 35/TB-HĐBC wê̒l kết kwá bi̒nh cho̭n pơ̭i dê̒ kứ tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tính Hwa̒ Bi̒nh tiêw biếw xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất Thew di̭, la̒ kể hwă̭ch kuố Ban thươ̒ng bṷ Tính wí pơ̭i WBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh wê̒l ta̒n hwa̭t dôô̭ng tôống kết 50 năm nê̒n văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t Viḙ̂t Nam khăw ngă̒i dất nước thoỏng nhất, tloong di̭ tố tlức bi̒nh cho̭n, tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tiêw biếw, xwất xắc 50 năm.
Tlỉnh thức bớ kướ pớ khảng 2/2025, Khu zu li̭ch xinh thải Ngo̒l Hwa̒ (PriorBay Resort) thuô̭c xa̭ Xuổi Hwa (Tân La̭c) thu hút zu kheéch têểnh khảm fả, tlái ngiḙ̂m ta̒n xán fấm zu li̭ch dắng kấp, dôô̭c dảw pơ̭i hấp zâ̭n.
