(HBDT) - "La̒ gái Mươ̒ng e chẳng rư̭c rớ dâw/ E ấp hwa văn ẩn mi̒nh trong ảw dḙp..." Dỏ la̒ nhửng kâw hát môô̭c ma̭c tloong ba̒i hát "Ủn la̒ hwa văn dất Mươ̒ng" kuố nha̭c xi̭ Kwắch Vin, fố thơ Xwân Lỉ. Mô̭c ma̭c thôi, mê dú dớ tôn lêênh nhửng zả tli̭ kuố bô̭ tlaang fṷc chiê̒n thôổng fṷ nư̭ Mươ̒ng.
Bô̭ tlaang fṷc chiê̒n thôổng fṷ nư̭ Mươ̒ng tloong nhi̭p khôổng hiḙ̂n da̭i.
Thươt tha tloong bô̭ wẳl Mươ̒ng măi dớ mă̭c tloong zi̭p lḙ̂, Thết, hô̭i ho̭p tlaang tloo̭ng, chi̭ Dinh Thwỉ Ha̒ xwăi di, xwăi la̭i tlước kươ̒ng tẩm tắc: "Chăng ngơ̒ zaảng mo̭l mêê̒nh mă̭c wẳl Mươ̒ng lḙ hơ̭p têênh rỉ! Môô̭ch kẳi wẳl nhuung zâ̒m, 3 kẳi tânh, nhuu̒ng nhă̒ng, tlôông kel... dú ká. Bớ ni chăng fái băn khwăn cho̭n mă̭c chi tloong nhưửng zi̭p tlaang tloo̭ng hăi hô̭i he̒" - Kương mă̭t chi̭ Ha̒ hiḙ̂n lêênh xư̭ ha̒i loo̒ng.
Thư̭c tể xo kôô̒ng môô̭ch xổ zân tôô̭c khác, tlaang fṷc kúo mo̭l Mươ̒ng nỏi chuung, fṷ nư̭ Mươ̒ng nỏi riêng khả dơn zán, chăng rư̭c rơ̭ nhưưng kỏ nét dă̭c chưưng riêng. Ảw kỏm bẳn thươ̒ng khi̒ hơ la̒ mâ̒w tlẳng hăi mâ̒w tlaảng bẳn chẩm dêểnh ew. Wẳl hăi zuu̒ng bái thâm hay nhuô̭m zâ̒m ta̭w hi̒nh ổng. Nối bâ̭t nhất la̒ tlôốc kwâ̒n. hwa văn ngḙ̂ thwâ̭t chaang chỉ tlêênh kác raang ta̭w xư̭ tươ̒ng fán kôô̒ng mâ̒w zâ̒m, mâ̒w tlẳng tlêênh ảw. Tlốc kwâ̒n ản chia la̒ 3 fâ̒n, raang tlêênh, raang chơ̒ va̒ kăl kwâ̒n. Tloong rỉ raang tlêênh chú iểw lag hwa văn hi̒nh hoo̭c, raang chơ̒ chú iẻw la̒ hwa văn dôô̭ng vâ̭t. Kác nha̒ ngiên kửw văn hwả Mươ̒ng da̒ thôổng kê kỏ 37 mô típ hwa văn tlôốc kwâ̒n, tloong ri kỏ 25 mô típ hwa văn dôô̭ng vâ̭t.
Dă̭c biḙ̂t rất nhê̒w hwa văn tlêênh tlôốc kwâ̒n Mươ̒ng i la̒ wa fố biển tlêênh tlôổng dôô̒ng Dôông Xơn. Wiḙ̂c ni̒ cho thẩi hwa văn tlôốc kwâ̒n Mươ̒ng kỏ zả tli̭ ká wê̒l mă̭t ngḙ̂ thwâ̭t va̒ li̭ch xứ, lien kwan dêểnh môô̭ch thơ̒i ki̒ rư̭c rơ̭ kuố nê̒n văn minh mo̭l Viḙ̂t kố. Tư̭w chuung la̭idỏ la̒ môô̭ch xán fấm ngḙ̂ thwâ̭t dă̭c xắc nhất kuố zân tô̭c Mươ̒ng.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.
.jpg)
