(HBDT) - Tloong kẳi leḙnh kuố muô̒ chả, nhửng thiểw nư̭ zân tôô̭c Môông e ấp tloong nhửng bô̭ vẳi thố kấm xắc mâ̒w rư̭c rơ̭, duung dươ thew nhi̭p bước chân thuô̭c khṷ di chơ̭ fiên ngă̒i Thết. Nhửng bô̭ wẳl ảw kâ̒w ki̒ kỏ nhê̒w ma̒w xắc ấn hiḙ̂n tloong nhưửng rưư̒ng mâ̭n, rưư̒ng mơ...

Ba̒ Muô̒ I Măi, xỏm Cha̒ Dẳi,
xa̭ Pa̒ Ko̒ (Mai Châw) dái nhửng tẩm bái da̒ ản nhuô̭n cha̒m.
Xuủng xỉnh tloong bô̭ chaang chiê̒n thôổng rư̭c rơ̭ xắc
mâ̒w, kôô̒ng kác ủn maa̭ng tloong bán dêểnh chơ̭ fiên Pa̒ Ko̒ (Mai Châw),
chi̭ Muô̒ I Mé, xỏm Pa̒ Haảng Lởn, xa̭ Pa̒ Ko̒ cho mắt: lước Thết, ủn
maa̭ng chănh thú dêểnh chơ̭ muô ít chí mâ̒w, kác fṷ kiḙ̂n rét dớ wê̒l
chaang chỉ cho kẳi wẳl thâkt dḙp. Vởi mo̭l Môông, ngă̒i Thết hăi lḙ̂ hô̭i
ma̒ mă̭c dô̒ ku xḙ xui xéw ká năm, cho rêênh mo̭i nha̒ dê̒w kổ gẳng kỏ
nhưửng bô̭ wẳl ảw mởi tlước rỉ fái chấn bi̭ rất lô.
Kwâ̒n ảw kuố mo̭l Môông chú iểw măi bă̒ng bái tư̭
chuông, nhuô̭m cha̒m, we xáp oong, thêw. Thươ̒ng thẩi kác hwa văn, hwa̭ tiế
zưởi zaa̭ng ô ngaang, dươ̒ng viê̒n la̒ hi̒nh vuông, chư thâ̭p, hi̒nh tlải
tlảm, tam zác, tlo̒n, xwẳi dơn, xwẳi kép, thăng khươ, dươ̒ng koong, dươ̒ng
lươ̭n xoỏng...
Chaang fṷc ôông dưở dăc chăưng la̒ mâ̒w zâ̒m, ôổng kwâ̒n
rôô̭ng dớ kỏ thế de̒w khṷ khiê̒ng. Chă̭ng fṷc môô̭ng za Môông gô̒m wẳl,
ảw kâ̒w ki̒, rư̭c rơ̭ hơn. Wẳl (thiểng Môông la̒ ta) la̒ lo̭i wẳl vớ, kỏ
nhê̒w nế kấp, rôô̭ng, khi̒ xwe̒ tha mê̒m ma̭i nhơ keẻnh wa. Fâ̒n ka̭p wẳl
ản bả xếp la̭i cho vươ̒ woo̒ng tlôô̭ng va̒ kỏ 2 râi dớ buô̭c. Tlêênh nê̒n
wẳl cha̒m, hwa văn ản thêw, in, gép tư̒ng tẩm rất ẩn tươ̭ng, dôô̭c dảw.
Chái kwa thơ̒i zan, chaang fṷc kuố fṷ nư̭ Môông ớ kác
xa̭ Haang Kiê, Pa̒ Ko̒ vấn zư̭ khả ngwiên bán xắc văn hwả zân tôô̭c. Vởi
xư̭ kâ̒n ku̒ va̒ chỉ tướng tươ̭ng foong fủ mo̭l Môông da̒ ta̭w tha kác tác
fấm ngḙ̂ thwâ̭t la̒ xăi dẳm loo̒ng ngươ̒i.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.