(HBDT) - Haang xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p (La̭c Xơn) ản Bô̭ VH-TT&ZL kôông nhâ̭n xếp zi tích kấp kwuốc za năm 2001. Hang la̒ zi tích van hwả Hwa̒ Bi̒nh khả tiêw biếw. Ni vươ̒ la̒ dươc ớ lô za̒i, vươ̒ la̒ kôông xướng chế tác kôông kṷ kuố kư zân văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Haang ớ tlêênh dô̭ kaw 15m xo kôô̒ng mă̭t thuung lṷng. Kướ va̒ dẳi haang rô̭ng bă̒ng kha̒ ta̭w hi̒nh woo̒ng kuung khả thôốch.
Haang xỏm Tla̭i.
Dôô̒ng chỉ Ngwiḙ̂n Thi̭ Xwiển, Fỏ Zảm dôốc Báw taa̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh cho mắt: Haang xỏm Tla̭i la̒ dươ̭c thi̒m thẩi vết tích kuố Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh khởm nhất lưw vư̭c khôông Hôô̒ng ản fát hiḙ̂n năm 1971, bớ rỉ dêểnh ka̭ ni̒, diḙ̂ diếm ni̒ nhê̒w bâ̭n ản kác nha̒ khwa hoo̭c ngiên kửw, khai kwâ̭t, thu ản hpn 5.000 hiḙ̂n vâ̭t. Bớ kết kwá diê̒w tla cho thẩi, haang xỏm Tla̭i kỏ thơơ̒ng van hwả dă̒i 4 mét. Lâ̭n tloong rỉ kỏ nhê̒w bo ôốc hỏl, kôông kṷ va̒ kác meénh gổm thô, lo̭, kảw chẳl..., dỏ la̒ minh chưửng ro̭ nét nhất wê̒l mô̭cht nê̒n nôông ngiḙ̂p tlôông lo̭ dác xơ khai thơ̒i Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh.
Wa̒i tha ko̒n fát hiḙ̂n kác rẩw vết moo̒nh tlêênh kác ho̒n khṷ tloong ngoóc ngeéch di kố fiể Bắc kỏ niên da̭i kắch ngă̒i năi 21 ngi̒n năm. Thew deẻnh zả khwa hoo̭c no la̒ hḙ̂ thôổng dổ moo̒nh di la̭i baw lo̭i kố nhất thể zởi.Wiḙ̂c fát hiḙ̂n ká dổ kố 21 năm la̒ môô̭ch thă̒nh tư̭w ngiên kửw rất kỏ ỉ ngiḙ̂ kôô̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh hăi kuố Viḙ̂t Nam, ma̒ ni la̒ lâ̒n dâ̒w tiên ta̭i Dôông - Nam Ả fát hiḙ̂n tha lổi di kố ni̒.
Wiḙ̂c fát hiḙ̂n tha kác hô̭t kảw, bo tlẩw tloong thơơ̒ng văn hwả kuố haang xỏm Tla̭i la̒ minh chưửng vâ̭t chất wê̒l môô̭ch nê̒n nôông ngiḙ̂p tlôông lo̭ dác sơ khai ớ Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Xư̭ kỏ mă̭t kuố nhê̒w khi̒w ma̒i tha lai, kỏ thế xếp zi tích hang xỏm Tla̭i ba thơ̒i sơ ki̒ thơ̒i dô̒ dả mởi. Tương dương kôô̒ng zi tích mải dả laa̒ng Wee̒nh dê̒w ớ tloong hwiḙ̂n La̭c Xơn.
Hang xỏm Tla̭i năm ớ tluung tâm Mươ̒ng Waang hơ, dêểnh kôô̒ng zi tích zu kheéch kỏ diê̒w kiḙ̂n tham kwan, thi̒m hiếw văn hwả ngươ̒i Mươ̒ng ớ ni, vuu̒ng Mươ̒ng kố dă̭c chưưng , ko̒n báw lưw nhét nét bán diḙ̂ tloong foong tṷc, tâ̭p kwản, xinh hwa̭t. Zu kheéch ko̒n ản chái ngiḙ̂m thủ vi̭, môô̭ch hi̒nh thải zu li̭ch mởi, hấp zâ̭n, khác la̭, nhơ hwả chaang thee̒nh mo̭l tiê̒n xứ, thư̭c ngiḙ̂m chể tác kôông kṷ khṷ... ản thướng thức kác mỏn ăn kúo ngươ̒i Mươ̒ng ớ ni.
Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.
