(HBDT) - Haang xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p (La̭c Xơn) ản Bô̭ VH-TT&ZL kôông nhâ̭n xếp zi tích kấp kwuốc za năm 2001. Hang la̒ zi tích van hwả Hwa̒ Bi̒nh khả tiêw biếw. Ni vươ̒ la̒ dươc ớ lô za̒i, vươ̒ la̒ kôông xướng chế tác kôông kṷ kuố kư zân văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Haang ớ tlêênh dô̭ kaw 15m xo kôô̒ng mă̭t thuung lṷng. Kướ va̒ dẳi haang rô̭ng bă̒ng kha̒ ta̭w hi̒nh woo̒ng kuung khả thôốch.
Haang xỏm Tla̭i.
Dôô̒ng chỉ Ngwiḙ̂n Thi̭ Xwiển, Fỏ Zảm dôốc Báw taa̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh cho mắt: Haang xỏm Tla̭i la̒ dươ̭c thi̒m thẩi vết tích kuố Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh khởm nhất lưw vư̭c khôông Hôô̒ng ản fát hiḙ̂n năm 1971, bớ rỉ dêểnh ka̭ ni̒, diḙ̂ diếm ni̒ nhê̒w bâ̭n ản kác nha̒ khwa hoo̭c ngiên kửw, khai kwâ̭t, thu ản hpn 5.000 hiḙ̂n vâ̭t. Bớ kết kwá diê̒w tla cho thẩi, haang xỏm Tla̭i kỏ thơơ̒ng van hwả dă̒i 4 mét. Lâ̭n tloong rỉ kỏ nhê̒w bo ôốc hỏl, kôông kṷ va̒ kác meénh gổm thô, lo̭, kảw chẳl..., dỏ la̒ minh chưửng ro̭ nét nhất wê̒l mô̭cht nê̒n nôông ngiḙ̂p tlôông lo̭ dác xơ khai thơ̒i Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh.
Wa̒i tha ko̒n fát hiḙ̂n kác rẩw vết moo̒nh tlêênh kác ho̒n khṷ tloong ngoóc ngeéch di kố fiể Bắc kỏ niên da̭i kắch ngă̒i năi 21 ngi̒n năm. Thew deẻnh zả khwa hoo̭c no la̒ hḙ̂ thôổng dổ moo̒nh di la̭i baw lo̭i kố nhất thể zởi.Wiḙ̂c fát hiḙ̂n ká dổ kố 21 năm la̒ môô̭ch thă̒nh tư̭w ngiên kửw rất kỏ ỉ ngiḙ̂ kôô̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh hăi kuố Viḙ̂t Nam, ma̒ ni la̒ lâ̒n dâ̒w tiên ta̭i Dôông - Nam Ả fát hiḙ̂n tha lổi di kố ni̒.
Wiḙ̂c fát hiḙ̂n tha kác hô̭t kảw, bo tlẩw tloong thơơ̒ng văn hwả kuố haang xỏm Tla̭i la̒ minh chưửng vâ̭t chất wê̒l môô̭ch nê̒n nôông ngiḙ̂p tlôông lo̭ dác sơ khai ớ Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Xư̭ kỏ mă̭t kuố nhê̒w khi̒w ma̒i tha lai, kỏ thế xếp zi tích hang xỏm Tla̭i ba thơ̒i sơ ki̒ thơ̒i dô̒ dả mởi. Tương dương kôô̒ng zi tích mải dả laa̒ng Wee̒nh dê̒w ớ tloong hwiḙ̂n La̭c Xơn.
Hang xỏm Tla̭i năm ớ tluung tâm Mươ̒ng Waang hơ, dêểnh kôô̒ng zi tích zu kheéch kỏ diê̒w kiḙ̂n tham kwan, thi̒m hiếw văn hwả ngươ̒i Mươ̒ng ớ ni, vuu̒ng Mươ̒ng kố dă̭c chưưng , ko̒n báw lưw nhét nét bán diḙ̂ tloong foong tṷc, tâ̭p kwản, xinh hwa̭t. Zu kheéch ko̒n ản chái ngiḙ̂m thủ vi̭, môô̭ch hi̒nh thải zu li̭ch mởi, hấp zâ̭n, khác la̭, nhơ hwả chaang thee̒nh mo̭l tiê̒n xứ, thư̭c ngiḙ̂m chể tác kôông kṷ khṷ... ản thướng thức kác mỏn ăn kúo ngươ̒i Mươ̒ng ớ ni.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.
.jpg)
