Khu zi tích Mải dả laa̒ng Vă̒nh, xa̭ Iên Fủ (La̭c Xơn) ản báw tô̒n hưở hḙn fát chiến kác lwa̭i hi̒nh zu li̭ch văn hwả, xinh thải tloong tương lai.

 Thew ngươ̒i zân pơ̭i li̭ch xứ kế la̭i, Mải dả laa̒ng Vă̒nh kắch khôông Pưới, kon khôông gẳn bỏ chăng mắt kơ no̒ tơ̒i mo̭l kuố zân hwiḙ̂n La̭c Xơn, ớ diḙ̂ fương hôốc la̒ dwa̭n khôông Pển Ki̭. Diḙ̂ zănh Khṷ Tlẳng, khṷ Vă̒nh ta̒ ản nhắc têểnh tư̒ lâ̒n tloong xứ thi "Té tất, té dác” kuố mo̭l Mươ̒ng, la̒ hô̒n kốt tinh hwa kuố môô̭ch fâ̒n văn hwả Mươ̒ng Vang. Mải dả laa̒ng Vă̒nh ản nha̒ kháw kố hoo̭c ngươ̒i Fáp M.Colani thi̒m dố tiển hă̒nh khai kwâ̭t năm 1929 tloong dơ̭t diê̒w tla kháw kố hoo̭c khu bư̭c tlải khṷ pôl fiể nam kuố tính Hwa̒ Bi̒nh. Mo̭l zân diḙ̂ fương ko̒n hôốc Mải dả laa̒ng Vă̒nh la̒ haang ôốc, bới bi̒ tloong haang khṷ kỏ rất tư̒ po̭ ôốc. Mải dả la̒ng Vă̒nh la̒ môô̭ch mải dả khả hôô̭ng, thwảng maách, kướ hôô̭ng 30m, khu 18m, wo̒m châ̒n ză̭l 10m, pẳn dâ̒n paw pên tloong. Mă̭t bă̒ng mải dả ză̭l hơn mă̭t tôô̒ng lo̭ xuung kwănh khwáng 5m. Twa̒n bô̭ fâ̒n kỏ bết tích tâ̒ng văn hwả ản chiểw laảng tư̭ nhiên, kướ kwăi wê̒l hưởng Tâi Nam. Tloong ắnh M.Colani chṷp năm 1929, ngăl xát kướ mải dả kỏ môô̭ch kâl ta kố thṷ, chắc hắn paw thơ̒i ki̒ mo̒ ngươ̒i ngwiên thwí kư chủ nơi ni̒ kỏ rất tư̒ kâl to che chẳn, kỏ khá năng tlước ni la̒ hâ̒ng kâl râ̭m ra̭p, Thew kết kwá khai kwâ̭t ta̒ thôổng kê ản 972 hiḙ̂n bâ̭t, tloong di̭: Tâ̒ng Văn hwả ớ ni tă̒i gâ̒n 4m, mải dả ản kẩw ta̭w pă̒ng tất khét kô̒ng pơ̭i ta̒n po̭ nhwiḙ̂n thế, po̭ chai ôốc khṷ ta̭w thă̒nh. Mô̭i tâ̒ng văn hwả la̒ ta̒n tích khăw pươ̭ ăn kuố ngươ̒i Hwa̒ Bi̒nh kố. 

Kác lwa̭i hi̒nh zi bâ̭t pă̒ng khṷ thu ản ớ tloong zi chí Mải dả laa̒ng Vă̒nh, pên keḙnh kôông kṷ ge̒ dḙw như khi̒w hi̒nh tam zác, khi̒w pẳn, khi̒w ma̒i la̭i, khi̒w kỏ bai ma̒i la̭i, khi̒w ma̒i twa̒n thân, chă̒i, pa̒n ngiên, ho̒n kê tấp, woo̒ng khṷ, zi bâ̭t xiêng, khâ̒ng, nhwiḙ̂n thế, zi bâ̭t gô̒m: Mô̭ tảng kôô̒ng zi kốt mo̭l ản M.Colani thi̒m dố ớ Mải dả laa̒ng Vă̒nh 1929 kỏ meénh kuố 8 hô̭p xo̭…Ta̭i zi chí Mải dả laa̒ng Vă̒nh ta̒ thu ản rất tư̒ khổ lươ̭ng kôông kṷ ma̒i gô̒m: 54 kôông kṷ ma̒i la̭i, 4 tṷc, 5 khi̒w ma̒i twa̒n thân, 2 pa̒n ma̒i, 5 biên khṷ khwét lô̭ pơ̭i ản 3 woo̒ng khṷ. 

Kết kwá ngiên kửw khai kwâ̭t pơ̭i xác di̭nh kác bon foỏng xa̭ C14 ớ zi chí Mải dả laa̒ng Vă̒nh ản M.Colani kôông bổ năm 1930 cho ản dố, zi tích Mải dả laa̒ng Vă̒nh thuô̭c nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh, kỏ khuung niên da̭i kẻw za̒i pớ 17.000 têểnh 8.000 năm kắch ngă̒i măi. M.Colani xếp Mải dả laa̒ng Vă̒nh paw zai dwa̭n tluung zan kuố Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh, la̒ lwa̭i zi tích kháw kố hoo̭c thơ̒i da̭i dô̒ dả, thuô̭c lwa̭i zi tích kư tlủ kôô̒ng mô̭ tảng tloong mải dả thuô̭c buu̒ng xơn khổi dả pôl. 

Hiḙ̂n măi, zi tích Mải dả laa̒ng Vă̒nh ko̒n zư̭ ngwiên môô̭ch fâ̒n tâ̒ng văn hwả kôốc tlêênh wắch la̒l khṷ mải dả ko̒n la̭i khả tư̒ ta̒n lớp châ̒m tích kuố kí Dḙ̂ tử. Twa̒n bô̭ ză̭i khṷ Tlẳng kôô̒ng fâ̒n kư̭c Tâi nơi Mải dả laa̒ng Vă̒nh ko̒n ản zư̭ ngwiên tlaa̭ng. Ni la̒ môô̭ch zi tích tiêw biếw tloong khổ kác zi tích kuố Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh ản thi̒m dố ngiên kửw ớ tính Hwa̒ Bi̒nh. 

Dôô̒ng chỉ Bu̒i Văn Tướng, Fỏ Chú ti̭ch WBNZ xa̭ Iên Fủ cho hăi: Zi tích kháw kố Mải dả laa̒ng Vă̒nh la̒ môô̭ch zả tli̭ văn hwả kwỉ bẳw kuố diḙ̂ fương. Tí báw bḙ̂ zi tích xa̭ ta̒ dâ̒w tư xâi zư̭ng kác bâ̭c lêênh haang khṷ tí Nhân zân têểnh thi̒m hiếw wê̒l li̭ch xứ. Tư̒ năm năi, xa̭ tố chức twiên chwiê̒n wê̒l zi tích ni̒ cho zân pơ̭i hoo̭c xinh tlêênh diḙ̂ ba̒n kỏ ỉ thức báw bḙ̂ zư̭ zi̒n, tư̭ ha̒w pơ̭i zi tích kấp kuốc za, thươ̒ng xwiên tố chức kác lḙ̂ hô̭i paw tâ̒w năm. Khu tlải khṷ Tlẳng, khṷ Vă̒nh kỏ hâ̒ng ngwiên xinh, kỏ tư̒ lwa̒i dôô̭ng bâ̭t kwỉ hiểm, kỏ tư̒ miểng ko̒n hwang xơ chưở nét văn hwả, ngươ̒i zân diḙ̂ fương têểnh thắp hương, kâ̒w cho mươ thwâ̭n, xỏ hwa̒, muô̒ maa̒ng thươi thôốch, kuô̭c khôổng bi̒nh an. Xa̭ moong ản Nha̒ nước kwan tâm dâ̒w tư nôông kấp ha̭ tâ̒ng paw khu bư̭c Mải dả laa̒ng Vă̒nh tlớ thă̒nh diếm thăm kwan văn hwả li̭ch xứ cho ngươ̒i zân. Hiḙ̂n măi, chỉnh kwiê̒n xa̭ kỏ kể hwă̭ch fát chiến ta̒n lwa̭i hi̒nh zu li̭ch văn hwả, xinh thải khi kôông tli̒nh hô̒ Kẳnh Ta zoong paw tích dác tí kái thiḙ̂n pơ̭i nôông kaw kuô̭c khôổng ngươ̒i zân nơi ni̒.

KÁC TIN KHÁC

Bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c tối thăi nhơ̒ mô hi̒nh zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng

Lưw zư̭ bán xắc văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Thiêng liêng Lḙ̂ Kă̒w ngư, thá hwa dăng tlêênh khôông Da̒

Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

---

Xa̭ Hơ̭p Tiển zư̒ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng

Kiếm tla tiển dô̭ zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong

Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t ti têểnh bu̒ng khỏ - Lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.