(HBDT) - Ka̭ ni̒ văn hwả chiê̒n thôổng zân tôô̭c, tloong rỉ kỏ văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng da̒ va̒ dang tlớ thee̒nh ta̒i ngwiên kwỉ zả ản khơi zâ̭l, fát hwi meḙnh, ta̭w dôô̭ng lư̭c kwan tloo̭ng thúc dấi fát chiến KT-XH, zoong dêểnh nhưửng thăi dối to̒n ziḙ̂n tlêênh kwê hương Hwa̒ Bi̒nh.
Kuu̒ng wiḙ̂c báw tô̒n bán xắc Mươ̒ng, kác za di̒nh ớ Nhân Ngiḙ̂ (La̭c Xơn) zảw zṷc kon chẩw lưw zư̭ foong tṷc ăn Thết Dôô̭c lâ̭p ha̒ng năm.
Ngươ̒i zư̭ nếp Mươ̒ng
Khôổng khươ la̒ng Lwi̭ Ái bi̒nh iên, nếp nha̒ kuố nghḙ̂ nhân Ưu tủ Bu̒i Văn Khấn, xa̭ Foong Fủ (Tân La̭c) la̒ nha̒ kố vuu̒ng Mươ̒ng Bi. Nha̒ rôô̭ng 1 khwang, 2 chải la̒ bớ kâl, few, lảw. Khoong khưởng vấn zư̭ nê̒n dất, la̒ dươ̭c dớ zuṷng kṷ xán xwất nhơ: kuốc, xeénh, kă̒l bươ̒. Tlêênh nha̒ la̒ dươ̭c ớ, ngí ngơi kuố ká nha̒.
Khinh tha va̒ ká lêênh ở Mươ̒ng Vôl, năi thuô̭c thi̭ chẩn Vu Bán (La̭c Xơn), ka̭ ni̒ ớ thôn 168, xa̭ Vỉnh Tiển (Kim Bôi), Nghḙ̂ nhân Ưu tủ Bu̒i Tiển Xô (70 thuối) la̒ môô̭ch tloong nhửng ngươ̒i tâm hwiết báw tô̒n, fát hwi bán xắc văn hwả Mươ̒ng. Tloong khôông zan riêng tư dâ̭m chất Mươ̒ng, ôông dơ ză̒nh vi̭ chỉ tlang tloo̭ng nhất tlưưng bă̒i khổi za ta̒i dô̒ xô̭ 55 kẳi chiêng, tloong rỉ 18 chiêng kố, 28 chiêng mởi, ko̒n la̭i la̒ chiêng thâw.
Thôông kwa kác hi̒nh thức dôô̭ng viên, khích lḙ̂, tiên chiê̒n, wiḙ̂c zư̭ zi̒n bán xắc van hwả Mươ̒ng da̒ lan twá rôô̭ng khắp kác tố chức, tl kác kôô̭ng dôô̒ng. Tiêw biếw nhất la̒ hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n zư̭ tloong nhân zân tlêênh 1.200 ngôi nha̒ xa̒n Mươ̒ng, 3.000 chiêng Mươ̒ng; thă̒nh lâ̭p ản 1 Kâw la̭c bô̭ (KLB) Mo Mươ̒ng, 3 KLB thơ ka, 225 dô̭i văn ngḙ̂ xỏm, fổ. Năm 2021 KLB Mo Mươ̒ng kết na̭p thêm 3 thă̒nh viên mởi,bi̒nh kwân mối thă̒nh viên thư̭c hiḙ̂n tlêênh 100 ngi lḙ̂ ha̒ng năm, fối hơ̭p kác kơ kwan chức năng tố chức chiê̒n ră̭i chư Mươ̒ng cho hơn 40 ngươ̒i. Dă̭c biḙ̂t mo̭l Mươ̒ng Wang ko̒n zư̭ ản zả tli̭, bán xắc văn hwả riêng nhơ tṷc Ăn kơm mởi, dỏn Thết Dôô̭c Lâ̭p....
Fát hwi zả tli̭ zi xán
Thew thôổng kê, to̒n tính ka̭ ni̒ kỏ 786 lo̭i hi̒nh zi xán văn hwả fi vâ̭t thế. Baw gô̒m kác lo̭i hi̒nh thiểng khể, chư viết, ngư̭ văn zân zan, ngḙ̂ thwâ̭t chi̒nh ziḙ̂n zân zan, tâ̭p kwản xa̭ hô̭i, ngê̒ thú kôông chiê̒n thôổng, chithức zân zan. Tloong rỉ 2 zi xán văn hwả fi vâ̭t thế la̒ Mo Mươ̒ng va̒ Ngḙ̂ thwâ̭t chi̒nh ziḙ̂n Chiêng Mươ̒ng da̒ ản gi baw zănh mṷc zi xán văn hwả fi vâ̭t thế kwuốc za. 101 zi tích ản xếp ha̭ng kấp kwuốc za va̒ kấp tính. Nhê̒w zả tli̭ văn hwả dă̭c xắc ản kwan tâm, khôi fṷc, fát chiến nhất la̒ lḙ̂ hô̭i zân zan. Nhă̒m fát hwi, fṷc vṷ fát chiến KT-XH, nhất la̒ tloong lỉnh vư̭c zu li̭ch zi xán nhă̒m thu hút zu kheéch, nơơng kaw thu nhâ̭p, zám nge̒w tloong nhân zân.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.