(HBDT) - Tloong nhửng ngă̒i kuổi khảng 7, dâ̒n tôi kỏ zi̭p tlớ la̭i thăm zi chí kháw kố hang Thă̒m, xa̭ Lâm Xơn (Lương Xơn). Hang ớ tlải khṷ dôi kỏ 2 boo̭ch xoong xoong, khânh xát kướ hang kỏ hỏl chắi kwa. Hang Thă̒m la̒ dươ̭c ớ kuố kư zân thơ̒i da̭i dô̒ dả thuô̭c Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh.
Zi chí kháw kố hang Thă̒m, xa̭ Lâm Xơn (Lương Xơn) khai
kwâ̭t ant nhê̒w hiḙ̂n vâ̭t va̒ la̒ dươ̭c ớ kuố mo̭l tiê̒n xứ.
Thew kôông chức văn
hwả xa̭ Lâm Xơn dâ̒n tôi dêểnh hang Thă̒m. Ngỏ bên wa̒i hang nhơ môô̭ch ha̒m
êếch khống lô̒, kướ hang vớ tha tlêênh môô̭ch la̒l khṷ chắn, lwang vết
tlẳng khṷ bôl. Noóc hang kaw bớ tloong tha wa̒i, nê̒n hang tương dổi bă̒ng
fắng, bớ kướ hang da̒ thẩ kỏ nhê̒w ôc wă̭nh ản xếp thơơ̒ng, nhưửng hwả
tha̭ch tlêênh khṷ, kôông kṷ khṷ Hwa̒ Bi̒nh va̒ kác vết tích in hă̒n
tlêênh la̒l khṷ, châ̒n hang.
Zi chí kháw kố hoo̭c
hang Thă̒m ản nha̒ diḙ̂ chất ngươ̒i Fáp. ba Colani fát hiḙ̂n, khai kwâ̭t
bớ năm 1930 - 1938. Kết kwá khai kwâ̭t va̒ kác hiḙ̂n vâ̭t thu ản chi thẩi
zi chí hang Thă̒m thuô̭c Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh.
Kwa kác bâ̭n khai
kwâ̭t, hang Thă̒m thu ản 851 hiḙ̂n vâ̭t, tloong rỉ 843 kôông kṷ bă̒ng khṷ,
8 kôông kṷ xương chiê thee̒nh 13 nhỏm. Tloong xổ 851 kôông kṷ, kỏ 350 kôông
kṷ di̭nh hi̒nh, 438 kôông kṷ chăng di̭nh hi̒nh, 683 kôông kṷ ho̭t kấ thâ̭n,
193 kôông kṷ thô xơ. Ớ hang Thă̒m chăng kỏ gổm. Ka̭ ni̒ kác hiḙ̂n vâ̭t ni̒
ản lưw zư̭ kấn thâ̭n tloong khi Khwa li̭ch xứ - tlươ̒ng Da̭i hoo̭c Khwa
hoo̭c Nhân văn Ha̒ Nô̭i.
Hang Thă̒m kỏ thế
xếp baw hâ̭w ki̒ văn hwả Ha̒ Bi̒nh, wê̒l kẩw ta̭w diḙ̂ chất i tương tư̭ nhơ
kác zi chí khác kuố nê̒n văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Zi chí hang Thă̒m ản fát
hiḙ̂n va̒ ngiên kửw kóp fâ̒n thi̒m hiếw mổi kwan hḙ̂ zươ̭ Văn hwả Tâi Bắc
kúô Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng kác diḙ̂ fương tloong khu vư̭c fiể Bắc, xoi xaảng
wê̒l kỉ thwâ̭t chể tác kôông kṷ va̒ kuô̭c khôổng kuố mo̭l tiê̒n xứ.
Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.
