Dwa̒n kháw xát zi tích mải dả La̒ng Vă̒nh, xa̭ Iên Fủ (La̭c Xơn) năm 2022.

Nhỏm zi tích niên da̭i văn hwả Hwa̒ Bi̒nh khươ̭

Zi tích hang xỏm Tla̭i: nă̒m ớ xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p (La̭c Xơn). Dwa̒n diḙ̂ chất 302 fát hiḙ̂n hang ni̒ năm 1980, kôô̒ng năm di̭ fổi hơ̭p pơ̭i Viḙ̂n Kháw kố hoo̭c tiển hă̒nh diê̒w tla pơ̭i xác minh; khảng 5/1981, khảng 8/1982, Viḙ̂n Kháw kố hoo̭c Viḙ̂t Nam khai kwâ̭t zi tích, teẻnh zả ni la̒ zi tích tiêw biếw kuố nê̒n VHHB. Năm 1997, zi tích ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp Kuốc za.

Năm 2008, Báw ta̒ng tính fổi hơ̭p Tluung tâm Ngiên kửw tiê̒n xứ Dôông Nam Ả hơ̭p tác tu bố hang xỏm Tla̭i la̒ xwất lô̭ tâ̭n kôốc tâ̒ng văn hwả, tâ̒ng văn hwả tă̒i lêênh têểnh 5 - 6 m. Dă̭c biḙ̂t nhất tloong dơ̭t ni̒ la̒ xwất lô̭ ta̭ng khả ti kố, niên da̭i lêênh têểnh 22.000 năm kắch ngă̒i năi.

Zi tích hang Khwa̒i: Hang nă̒m ớ khṷ Khwa̒i, thuô̭c xỏm Xun, xa̭ Xăm Khwe̒ (Mai Châw). Năm 1983, hang Khwa̒i ản kản bô̭ Viḙ̂n Kháw kố hoo̭c Viḙ̂t Nam fát hiḙ̂n pơ̭i ta̒w thảm xát. Khảng 12/1984, Viḙ̂n Kháw kố hoo̭c kôô̒ng pơ̭i kác nha̒ ngiên kửw khwa hoo̭c kuố Liên Xô (kṷ) fổi hơ̭p Xớ Văn Hwả - Thôông tin Ha̒ Xơn Bi̒nh tiển hă̒nh khai kwâ̭t zi tích hang Khwa̒i.

Kwa kết kwá khai kwâ̭t pơ̭i ngiên kửw cho hăi xư̭ fát tliến liên tṷc kuố ki̭ ngḙ̂ kuô̭i Viḙ̂t Nam. Zi tích kỏ khuung niên da̭i tương dổi, khwáng pớ 17.000 - 11.000 năm kắch ngă̒i năi. Năm 1997, zi tích ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp Kuốc za.

Zi tích mải dả La̒ng Vă̒nh: Nă̒m ớ ză̭i khṷ Tlẳng thuô̭c xỏm Vă̒ng, xa̭ Iên Fủ (La̭c Xơn). Mải dả La̒ng Vă̒nh khả rôô̭ng, kướ kwăi wê̒l hưởng Tâi Nam. Mải dả La̒ng Vă̒nh ản nha̒ kháw kố hoo̭c mo̭l Fáp M.Colani fát hiḙ̂n khai kwâ̭t năm 1929. M.Colani kôông bổ năm 1930 zi tích mải dả La̒ng Vă̒nh thuô̭c VHHB, kỏ khuung niên da̭i kẻw za̒i pớ 17.000 - 8.000 năm kắch ngă̒i năi.

Kôô̒ng kác zả tli̭ li̭ch xứ văn hwả pơ̭i khwa hoo̭c kwỉ, mải dả La̒ng Vă̒nh ản cấp bă̒ng kôông nhâ̭n zi tích kháw kố kấp Kuốc za năm 2004.

Nhỏm zi tích niên da̭i văn hwả Hwa̒ Bi̒nh muô̭n

Zi tích hang Muổi: Nă̒m tloong tlải khṷ Bươ Bển thuô̭c thi̭ tlẩn Ma̭n Dức (Tân La̭c). Khảng 9/1963, dô̭i khai kwâ̭t kuố Bṷ Báw tô̒n - Báw ta̒ng thuô̭c Bô̭ Văn Hwả tiển hă̒nh khai kwâ̭t dơ̭t 1; khảng 6 -7/1965, Viḙ̂n Báw ta̒ng li̭ch xứ Viḙ̂t Nam tiển hă̒nh khai kwâ̭t lâ̒n 2.

Kwả tli̒nh thảm xát, khai kwâ̭t, ngiên kửw hang Muổi, kác nha̒ kháw kố hoo̭c thi̒m dố hơn 900 hiḙ̂n bâ̭t pơ̭i 2 mô̭ tảng. Kết kwá khai kwâ̭t xác di̭nh zi tích hang Muổi thuô̭c VHHB, kỏ niên da̭i 10.000 - 7.000 năm kắch ngă̒i năi. Zi bâ̭t thu ản ớ hang Muổi khả la̒ foong fủ, gô̒m tư̒ lwa̭i hi̒nh khác ha̒ zoong dă̭c tlưng zai dwa̭n muô̭n kuố VHHB. Năm 1995, zi tích ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp Kuốc za.

Zi tích hang Chố: Thuô̭c xỏm Hui, xa̭ Kaw Xơn (Lương Xơn). Hang Chố ản pa̒ M.Colani khai kwâ̭t năm 1926 (hôốc la̒ hang Ziêm). Năm 1984, Báw ta̒ng Ha̒ Xơn Bi̒nh fổi hơ̭p Viḙ̂n Kháw kố hoo̭c Viḙ̂t Nam tiếp tṷc ngiên kửw kháw xát hang Chố, Dwa̒n thu thâ̭p ản tư̒ hiḙ̂n bâ̭t kác lwa̭i. Ngă̒i 20/3/1998, Báw ta̒ng hwa̒ Bi̒nh kết hơ̭p Viḙ̂n Kháw kố hoo̭c Viḙ̂t Nam tiếp tṷc kháw xát, ngiên kửw hang Chố. Năm 1998, Báw ta̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng Viḙ̂n Kháw kố hoo̭c Viḙ̂t Nam kết hơ̭p tiển hă̒nh diê̒w tla kháw xát twa̒n bô̭ khu bư̭c xa̭ Kaw Răm kṷ (zấp ni̒ la̒ xa̭ Kaw Xơn) ta̒w thảm xát hang Chố. Kết kwá ngiên kửw khắng di̭nh zi tích hang Chố la̒ nơi kư tlủ lô za̒i kuố kư zân tiê̒n xứ Hwa̒ Bi̒nh, kỏ niên da̭i tlêênh chơ̒ 10.000 năm kắch ngă̒i năi. Năm 2000, zi tích ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp Kuốc za.

Zi tích Hang Bưng: Thuô̭c diḙ̂ fâ̭n xa̭ Ngo̒l Hwa - zấp ni̒ la̒ xa̭ Xuổi Hwa (Tân La̭c). Tâ̒w năm 1973, Ty Văn hwả - Thôông tin Hwa̒ Bi̒nh fổi hơ̭p Báw ta̒ng li̭ch xứ Viḙ̂t Nam diê̒w tla, kháw xát hang Bưng.

Zi bâ̭t thi̒m dố ớ hang Bưng zất foong fủ, da za̭ng wê̒l chúng lwa̭i. Tlêênh kơ xớ kôông kṷ law dôô̭ng pơ̭i bết tích xiêng dôô̭ng bâ̭t, thư̭c bâ̭t thi̒m dố tloong khia kwâ̭t, kác nha̒ kháw kố hoo̭c dươ tha niên da̭i cho zi tích tlêênh 10.000 năm kắch ngă̒i năi. Năm 2003, zi tích ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp Kuốc za.

Zi tích hang Thă̒m: Thuô̭c xỏm Rôống Thă̒m, xa̭ Lâm Xơn (Lương Xơn). Tâ̒w năm 1964, tlươ̒ng Da̭i hoo̭c Tôống hơ̭p Ha̒ Nô̭i tiển hă̒nh khai kwâ̭t, ngiên kửw twa̒n bô̭ zi bâ̭t, zi tích hang Thă̒m. Kôông kṷ hang Thă̒m zất foong fủ, zoong dă̭c tlưng ki̭ ngḙ̂ kuố VHHB. Niên da̭i kuố zi tích hang Thă̒m hâ̭w ki̒ VHHB chơ̒ 10.000 năm kắch ngă̒i năi.

Năm 2000, zi tích ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp Kuốc za. Zấp ni̒, zi tích ni̒ nă̒m go̭n tloong khuôn biên xân golf Fươ̭ng Hwa̒ng.

Zi tích hang Dôổng Thớt (hang la̒ng Dô̒l): Nă̒m ớ thi̭ tlấn Pa ha̒ng Dô̒l (La̭c Thwí). Khảng 9/1926. M.Colani fát hiḙ̂n pơ̭i khai kwâ̭t zi tích hang Dôổng Thớt. Năm 1966, Viḙ̂n Báw ta̒ng li̭ch xứ Viḙ̂t Nam tiển hă̒nh kháw xát thăm zo̒ pơ̭i khai kwâ̭t ớ tâ̒ng văn hwả ko̒n ngwiên bḙn pớ ngă̒i 14 - 30/4/1966, dwa̒n thu thâ̭p môô̭ch khổi lươ̭ng hiḙ̂n bâ̭t zất tư̒.

Wê̒l niên da̭i tương dổi cho zi tích ni̒ pớ 10.000 - 7.000 năm kắch ngă̒i năi. Năm 2001, zi tích ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp Kuốc za.

Thew thôổng kê kuố Báw ta̒ng tính, twa̒n tính zấp ni̒ kỏ 12 zi tích kháw kố ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố kấp Kuốc za (tloong di̭ kỏ 10 zi tích thuô̭c nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh, 2 zi tích kháw kố hoo̭c thuô̭c lwa̭i hi̒nh khác), chuô kỏ zi tích kháw kố thuô̭c VHHB ản xếp ha̭ng kấp tính. Ngiḙ̂ la̒ chuô têểnh 1/10 zi tích kháw kố hoo̭c thuô̭c VHHB ản xếp ha̭ng tloong tôống xổ zi tích VHHB ản mo̭l Fáp kôô̒ng kác nha̒ kháw kố hoo̭c Viḙ̂t Nam ta̒ ngiên kửw tlêênh diḙ̂ ba̒n tính tloong xuốt gâ̒n 100 năm kwa…

Cho dêênh, wê̒l zi tích VHHB tlêênh tất hwa̒ Bi̒nh zấp ni̒ chuô ản ngiên kửw ko̒n la̭i khả tư̒. Ta̒n tôi teẻnh zả wiḙ̂c ngiên kửw VHHB ớ tính Hwa̒ Bi̒nh mởi taang ớ zai dwa̭n xơ khai, ta̒n meénh gép kháw kố hoo̭c kwả khử zấp ni̒ i ko̒n hôống zất tư̒, zất kâ̒n fái kỏ kể hwă̭ch lô za̒i tí ngiên kửw wê̒l văn hwả ni̒, chăng fái cho tluổ tính Hwa̒ Bi̒nh mo̒ rôô̭ng hơn cho khwa hoo̭c Dôông Nam Ả, ká nhân lwa̭i tloong bẩn dê̒ ngiên kửw wê̒l nguô̒n kôốc kuố lwa̒i mo̭l.

KÁC TIN KHÁC

Zư̭c zơ̭ Tlương tli̒nh ngḙ̂ thwâ̭t “Dất nước tlo̭n niê̒m pui” – kỉ ức ha̒w hu̒ng tôốch lảng tương lai

Lḙ̂ hô̭i teẻnh kả tliê̒n thôổng pên pển Mươ̒ng Tlỏ, xa̭ Lô̭ Xơn

Dô̭c dảw Lḙ̂ hô̭i tăẳnh kả hỏl xa̭ Lô̭ Xơn

Fát hwi văn hwả Mươ̒ng tloong kuô̭c khôổng hôm măi

---

Tlang fṷc ỉ pả ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ ớ Hwa̒ Bi̒nh

Ngỏ paw tlang fṷc mo̭l ỉ pả, kỏ thế ản dố ta̒n nét văn hwả kuố zân tôô̭c Mươ̒ng, Thải, Zaw, Môông…

Lḙ̂ hô̭i Dê̒n Tlươ̒ng Kha̭ năm 2025

Tloong 2 ngă̒i 12 – 13/4 (tức ngă̒i 15 – 16/3 âm li̭ch), thi̭ tlẩn Vṷ Bán, hwiḙ̂n la̭c Xơn tố tlức lḙ̂ hô̭i dê̒ Tlươ̒ng Kha̭ năm 2025. Lḙ̂ hô̭i ản la̒ la̭i pớ năm 2019, tố tlức di̭nh ki̒ 3 năm/lâ̒n tí dáp ửng nhu kâ̒w văn hwả, tinh thâ̒n kuố mo̭l zân, kóp fâ̒n báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán.

Zư̭ zi̒n hô̒n kốt zân tôô̭c Mươ̒ng – hă̒nh tli̒nh tiếp nổl pớ tliê̒n thôổng têểnh hiḙ̂n da̭i: Báw tô̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng – pắt nguô̒n pớ dam mê

Văn hwả Mươ̒ng la̒ môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw tloong pức tlănh tư̒ mă̒w kuố nê̒n văn hwả Viḙ̂t Nam. Ngẳm ản ho̭ zả tli̭ kuố zi xán, tloong nô̭ lư̭c báw tô̒n zi xán văn hwả Mươ̒ng, tư̒ kả nhân i ta̒ toỏng kóp tảng kế. Pớ ta̒ lô, ta̒n mo̭l dam mê văn hwả Mươ̒ng i ta̒ la̒ tư̒ hwa̭t dôô̭ng báw tô̒n, kóp fâ̒n zư̭ zi̒n kho ta̒ng zi xán văn hwả bươ̭t thơ̒i zan.

Zư̭ zi̒n hô̒n kốt zân tôô̭c Mươ̒ng – hă̒nh tli̒nh tiếp nổl pớ tliê̒n thôổng têểnh hiḙ̂n da̭i: Wê̒l miê̒n văn hwả Mươ̒ng

Zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ môô̭ch tloong ta̒n zân tôô̭c thiếw khổ ká ớ Viḙ̂t Nam, tâ̭p tlung tlú iểw ớ tính Hwa̒ Bi̒nh. Văn hwả Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh la̒ kho ta̒ng zi xán foong fủ, cho dố bán xắc dôô̭c dảw kuố zân tôô̭c Mươ̒ng. Kôô̒ng pơ̭i hơn 63% zân khổ kuố tính la̒ mo̭l Mươ̒ng, zân tôô̭c Mươ̒ng i ta̒ xán xinh pơ̭i zư̭ ản tư̒ zả tli̭ văn hwả dă̭c xắc, la̒ dêênh bán xắc tluổ. Zi xán văn hwả kuố mo̭l Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh la̒ ta̒i xán bô zả, la̒ kốt kuố bán xắc zân tôô̭c, cho dố ản tơ̒i khôổng tinh thâ̒n foong fủ kâ̒n ản báw tô̒n pơ̭i fát hwi tloong tơ̒i khôổng hiḙ̂n da̭i.

44 tác fấm ản dê̒ kứ tôn binh tác fấm văn ho̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tính Hwa̒ Bi̒nh tiêw biếw, xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất

Ngă̒i 26/3/2025, Hô̭i dôô̒ng bi̒nh cho̭n, tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tiếw biếw xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất (30/4/1975 - 30/4/2025) ban hă̒nh thôông bảw khổ 35/TB-HĐBC wê̒l kết kwá bi̒nh cho̭n pơ̭i dê̒ kứ tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tính Hwa̒ Bi̒nh tiêw biếw xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất Thew di̭, la̒ kể hwă̭ch kuố Ban thươ̒ng bṷ Tính wí pơ̭i WBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh wê̒l ta̒n hwa̭t dôô̭ng tôống kết 50 năm nê̒n văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t Viḙ̂t Nam khăw ngă̒i dất nước thoỏng nhất, tloong di̭ tố tlức bi̒nh cho̭n, tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tiêw biếw, xwất xắc 50 năm.

Khảm fả xán fấm zu li̭ch khác la̭, hấp zâ̭n ớ pu̒ng têểnh PriorBay Resort

Tlỉnh thức bớ kướ pớ khảng 2/2025, Khu zu li̭ch xinh thải Ngo̒l Hwa̒ (PriorBay Resort) thuô̭c xa̭ Xuổi Hwa (Tân La̭c) thu hút zu kheéch têểnh khảm fả, tlái ngiḙ̂m ta̒n xán fấm zu li̭ch dắng kấp, dôô̭c dảw pơ̭i hấp zâ̭n.