Kướ hang Muổi (thi̭ tlẩn Ma̭n Dức - Tân La̭c) la̒ môô̭ch mải khṷ ză̭l, thwảng pơ̭i lởi ti paw. 

Hang Muổi la̒ môô̭ch mải khṷ ză̭l, thwáng, hôô̭ng ha̭i, chiê̒w hôô̭ng kướ hang khwáng 27m, khu 11m, ză̭l 13m. Kướ hang kwăi wê̒l hưởng Dôông Nam tỏn xỏ maách wê̒l muô̒ khảng khốt, tleẻnh ản kơn xỏ leḙnh thẩw xiêng wê̒l muô̒ khảng chả kôô̒ng pơ̭i dẳng chiểw. Nê̒n hang lô̒i lo̭m zo kwả tli̒nh thảm xát, khai kwâ̭t, ză̭l hơn mă̭t na̒ 2m. Ta̭ng ti paw hang tương dổi lởi, pên tloong kôô̒ng hang kỏ môô̭ch ngắch nhó ăn khu paw loo̒ng khṷ khwáng 30m, pên wa̒i pẳn, hảw ti paw fái kủi tlôốc, paw pên tloong ză̭l dâ̒n lêênh têểnh chóp khṷ. Pên ziê̒ mải khṷ ớ kướ hang kỏ tư̒ po̭ ôốc ko̒n lee̒nh, kỏ kải i ản ge̒ chă̭ch ớ tâ̒w, tư̒ pô̭ ôốc kỏ zẩw bết chẳl ản xi măng gẳn chă̭t la̭i thă̒nh tơ̒ng dảm. Kỏ thế lwa̒i tlai, ôốc tlớ thă̒nh nguô̒n thức ăn lởi kiểm gâ̒n nhơ thươ̒ng xwiên kuố mo̭l ngwiên thwí ớ ni. 

Kwả tli̒nh kháw xát, thảm xát, khai kwâ̭t, ngiên kửw, kác nha̒ khwa hoo̭c thi̒m tha tloong hang dôô̭ng kuố kác tlải khṷ pôl Hwa̒ Bi̒nh môô̭ch nê̒n văn hwả fát tliến tloong zai dwa̭n pớ hâ̭w ki̒ dả kṷ cho têểnh xơ ki̒ dả mởi, nê̒n văn hwả ni̒ ản tă̭ch thên la̒ nê̒n VHHB. Mo̭l kỏ kôông dâ̒w tloong wiḙ̂c fát hiḙ̂n, ngiên kửw la̒ nư̭ kháw kố hoo̭c mo̭l Fáp M.Colani. Tloong kuô̭c diê̒w tla ớ hwa̒ Bi̒nh pơ̭i La̭c Xơn paw kuổi năm 1960, tâ̒w năm 1961 kuố khwa Li̭ch xứ, tlươ̒ng Da̭i hoo̭c Xư fa̭m Ha̒ Nô̭i pơ̭i Viḙ̂n Xứ hoo̭c, wa̒i wiḙ̂c ngỏ la̭i kác hang dôô̭ng ma̒ H.Mansuy pơ̭i M.Colani ta̒ khai kwâ̭t ko̒n fát hiḙ̂n pơ̭i thảm xát 3 zi tích VHHB, tloong di̭ kỏ hang Muổi. 

Khảng 9/1963, dô̭i khai kwâ̭t Vṷ Báw tô̒n - Báw ta̒ng thuô̭c Bô̭ Văn hwả i ta̒ tiển hă̒nh khai kwâ̭t pơ̭i kwi mô nhó ở hang Muổi. Khảng 5/1964, dô̭i kháw kố Bô̭ Văn hwả tiển hă̒nh thảm xát hang Muổi môô̭ch lâ̒n nươ tí kiếm tla la̭i diḙ̂ tâ̒ng, thu thâ̭p thêm môô̭ch xổ hiḙ̂n bâ̭t la̒ kơ xớ ngiên kửw khăw ni̒, ta̭w diê̒w kiḙ̂n ngiên kửw VHHB môô̭ch kắch twa̒n ziḙ̂n hơn. Têểnh khảng 6 pơ̭i khảng7.1965, Viḙ̂n Báw ta̒ng khai kwâ̭t tlêênh fâ̒n ko̒n la̭i kuố khu bư̭c chuô ản ngiên kửw kuố kác lâ̒n tlước, nhă̒m bố xuung hiḙ̂n bâ̭t cho kôông tác ngiên kửw tlưng bă̒i tloong kuô̭c chính lỉ tiển hă̒nh năm 1966. Kuô̭c khai kwâ̭t lâ̒n ni̒ la̒ môô̭ch tloong ta̒n kuô̭c khai kwâ̭t dâ̒w tiên kỏ kwi mô ká kuố ngă̒nh kháw kố hoo̭c tloong nước wê̒l VHHB pớ khăw ngă̒i miê̒n Bắc hwa̒n twa̒n zái foỏng. Kwả tli̒nh thảm xát, khai kwâ̭t, ngiên kửw hang Muổi, kác nha̒ kháw kố hoo̭c i ta̒ thi̒m dố kẩw ta̭w kuố tâ̒ng văn hwả zất tă̒i (têểnh 1,7m); thi̒m dố 2 hủ tất mu̒n (hủ rác) pếp ngwiên thwí kôô̒ng môô̭ch xổ hiḙ̂n bâ̭t ká, (hơn 900 hiḙ̂n bâ̭t); 2 mô̭ tảng, kải di̭ chửng tó ni la̒ môô̭ch zi chí kư tlủ kuố mo̭l ngwiên thwí pơaw thơ̒i ki̒ dả khươ̭. Kết kwá kuô̭c khai kwâ̭t xác di̭nh zi tích hang Muổi thuô̭c nê̒n VHHB kỏ niên da̭i pớ 10.000 - 7.000 năm kắch ngă̒i năi. 

Ta̒n kác zi bâ̭t thu ản ớ hang Muổi khả la̒ foong fủ, tloong di̭ kôông kṷ pă̒ng khṷ chiểm da xổ, gô̒m tư̒ lwa̭i hi̒nh khác ha̒ nhơ: kôông kṷ ge̒ tấp, kôông kṷ chă̭ch thô, khi̒w pẳn, khi̒w za̒i, khi̒w ma̒i la̭i, kôông kṷ hi̒nh tiḙ̂, hi̒nh hă̭nh nhân, kôông kṷ kắch khiể, kôông kṷ na̭w thô, chă̒l, pa̒n ngiê̒n, ho̒n ge̒, pa̒n ma̒i, khă̭ch khṷ, ho̒n kuô̭i, kôông kṷ xiêng, mô̭ tảng, pếp… Zấp ni̒, tất ká hiḙ̂n bâ̭t kuố hang Muổi ản lưw zư̭ pơ̭i báw kwán ta̭i foo̒ng tlưng bă̒i kuố Viḙ̂n Báw ta̒ng li̭ch xứ pơ̭i Viḙ̂n Kháw kố hoo̭c Viḙ̂t Nam. 

Zi tích hang Muổi thuô̭c lwa̭i hi̒nh zi tích kháw kố fát hiḙ̂n tha kẩw ta̭w kuố tâ̒ng văn hwả, xwất hiḙ̂n kuố hủ tất mu̒n pơ̭i pếp ngwiên thwí kôô̒ng tư̒ zi bâ̭t khṷ, xiêng, mô̭ tảng cho dố ni la̒ miểng ớ kuố mo̭l ngwiên thwí paw thơ̒i ki̒ dô̒ dả kṷ kẻw za̒i têểng xơ ki̒ dả mởi. Fát hiḙ̂n tha zi tích hang Muổi la̒ môô̭ch pước ti hết khức kwan tloo̭ng, kỏ zả tli̭ li̭ch xứ to lởn, kỏ ỉ ngiḙ̂ tư̒ wê̒l mă̭t khwa hoo̭c. wiḙ̂c ngiên kửw khwa hoo̭c, thi̒m tư liḙ̂w chưở tloong zi tích la̒ môô̭ch pước kâ̒n thiết, la̒ iểw tổ kwan tloo̭ng tloong kôông tác ngiên kửw wiḙ̂c fát xinh pơ̭i fát tliến lwa̒i mo̭l. Cho dêênh, zi tích hang Muổi la̒ ta̒i xán bô ku̒ng kwỉ bẳw, toỏng kóp môô̭ch fâ̒n cho nê̒n khwa hoo̭c nước nha̒ pơ̭i nê̒n khwa hoo̭c thể zởi môô̭ch tư liḙ̂w kwỉ.

KÁC TIN KHÁC

Liên hwan ngḙ̂ thwâ̭t kwâ̒n tlủng lư̭c lươ̭ng bṷ tlang kôô̒ng pơ̭i thănh niên, xinh biên tính Hwa̒ Bi̒nh lâ̒n thử X, năm 2024

Zu li̭ch ngí zươ̭ng, chăm xoóc khức khwé lêênh ngôl

Ẩn tươ̭ng zu li̭ch thă̒nh fổ pên khôông Da̒

Ẩn tươ̭ng mô hi̒nh zư̭ zi̒n, fát hwi bán xắc văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng

---

Hwiḙ̂n La̭c Xơn tlung khức báw tô̒n zi xán văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng

Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).

Xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng ớ hwiḙ̂n Tân La̭c

Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.

Tô̭l Ngḙ̂ nhân Ưw tủ tâm hwiết xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c

Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.

Hwiḙ̂n Kaw Foong: Khai thác lơ̭i thể tí fát tliến zu li̭ch pê̒n bư̭ng

Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.

Hwiḙ̂n Mai Châw khơi nguô̒n văn hwả dớ fát chiến zu li̭ch

Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.

Hwiḙ̂n La̭c Xơn nhân rôô̭ng mô hi̒nh kác kâw la̭c bô̭ báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả

Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.