(HBDT) - Khảng 7/2022, tính Hwa̒ Bi̒nh dỏn mơơ̒ng zi xán Li̭ch few khaw Roi ản kôông nhâ̭n la̒ zi xán văn hwả fi vâ̭t thế kấp kwuốc za. Ni la̒ wiḙ̂c bui ó chí kuố mo̭l Mươ̒ng la̒ la̒ kuố mo̭l Viḙ̂t kố, kuố zân tôô̭c Viḙ̂t Nam.
Ngi̒n năm kwa, bô̭ li̭ch ni̒ a khác zư̭ tlêênh 12 ná few za̒i khwáng 25cm dêểnh hơn 30cm. Tlêênh kác ná few khắc 30 khắc tươ̭ng chưưng cho 30 ngă̒i tloong khảng thew ngă̒i tlăng. Tlêênh kác ngă̒i kỏ khắc kỉ hiḙ̂w, biếw tươ̭ng thế hiḙ̂n cho li̭ch tiết, kác iểw tổ ản cho la̒ chi fổi tloong ngă̒i rỉ hwă̭ tló hiḙ̂n tlươ̭ng thiên văn kwi̭ da̭w mă̭t tlăng zaw hô̭i kuu̒ng khaw Roi.
Tloong văn hwả Mươ̒ng, khaw Roi ko̒n kỏ thên khác la̒ khaw Chiểm ủn, vi̒ nó kỏ zảng nhơ ủn rét dang ngô̒i; hăi ko̒n hôốc la̒ khaw Dṷm, ngỏ chôổng nhơ dṷm tlải. Ngỏ kwa bă̒ng mă̭t thươ̒ng, Tuô Ruô - khaw Roi nhơ môô̭ch dảm nhê̒w khaw mơ̒, rất rḙ̂ ngỏ kiế, nôông zâng vu̒ng Bắc Bô̭ ko̒n hôốc la̒ khaw Ma̭ vi̒ xwất hiḙ̂n tlênh tlơ̒i khởm zaw khi̒ baw thơ̒i vṷ muô̒ kwái ma̭ muô̒.
Baw thơ̒i ki̒ Văn hwả Fuu̒ng Ngwiên khi kon mo̭l fát hiḙ̂n tha kim lo̭i dôô̒ng, khi̒ ni̒ mo̭l Viḙ̂t kố bớ tlêênh vuu̒ng dô̒l khṷ bắt dâ̒w zi kư thuổng vuu̒ng dôô̒ng bă̒ng Bắc Bô̭. Tloong Mo xứ thi Dé dất - Dé Tác ản hi̒nh tươ̭ng hwả bă̒ng wiḙ̂c Vuô Zi̭t Za̒ng zoong binh Mươ̒ng thuổng la̒ Vuô ớ dất Kinh Ki̒ Ké Chơ̭. Nhơ̒ kỏ kim lo̭i dôô̒ng chể ta̭w kông kṷ cho rêênh wiḙ̂c kănh tác nôông ngiḙ̂p tlôông lo̭ rác da̒ da̭t dêểnh chi̒nh dô̭ kaw, năng xwất law dôô̭ng tloong nôông ngiḙ̂p ản kái thiḙ̂n tăng kaw hớn kác thơ̒i li̒ tlước rỉ. Dính kaw chính la̒ Văn minh Dôông Xơn rư̭c rơ̭ tlêênh vuu̒ng Bắc Bô̭ Viḙ̂t Nam kắch ngă̒i năi hơn 2.500 năm.
Ha ka̭ ni̒ dê̒w mắt mo̭l fương Bắc tôn thơ̒ khaw Hôm va̒ dă̭c biḙ̂t la̒ khaw Bắc Dấw, bâ̭w la̒ kơ zân nôông ngiḙ̂p chăn ruôi da̭i za xúc tlêênh tháw ngwiên mêênh môông, ban ngă̒i kỏ mă̭t tlơ̒i, wiḙ̂c kwan xát fương hưởng khả rḙ̂, tlớ wê̒l ban dêm wiḙ̂c thi̒m ngỏ fương hưởng rất khỏ khăn, chí kỏ kắch kwan xát kác khaw tlêênh tlơ̒i. Khaw Hôm mo̭c châ̭p thổl va̒ lă̭n rất leenh, chí kỏ khaw Bắc Dấw ở ngwiên vi̭ chỉ, chăng thăi dối kwa kác muô̒. Ko̒n mo̭l Viḙ̂t kố, zo la̒ kư zân nôông ngiḙ̂p cho rêênh tôn thơ̒ mă̭t tlơ̒i, ngỏ khaw Roi dớ mắt ản muô̒ kwái ma̭, kă̒l dất, chấn bi̭ cho vṷ muô̒ la̒ rất kwan tloo̭ng.
Cho rêênh mo̭l Mươ̒ng lể thêm kṷm khaw mơ̒ Tuô Ruô - Khaw Roi dớ dă̭ch thên cho bô̭ li̭ch few ma̒ ha dê̒w mắt dêểnh măi ni̒.
Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.
