Báw ta̒ng tính fổi hơ̭p pơ̭i Tlung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả tiển hă̒nh khai kwâ̭t ta̭i zi chí kháw kố mải khṷ la̒ng Vă̒nh, xa̭ Iên Fủ (La̭c Xơn).

VHHB kỏ khôông zan fân bổ hôô̭ng tlêênh khu bư̭c Dôông Nam Ả lṷc diḙ̂, tloong di̭ tâ̭p tlung tư̒ nhất ớ tính Hwa̒ Bi̒nh. Kác zi bâ̭t thi̒m ản dố ớ ta̒n kác zi chí zất foong fủ, tloong di̭ dă̭c tlưng nhất la̒ bô̭ xưw tâ̭p kôông kṷ pă̒ng khṷ kuô̭i kôô̒ng pơ̭i xư̭ kết hơ̭p ta̒n kác thú fáp: ché, bố, tấp, pé, ge̒, ko̭t, ma̒i, khươ khwan; fát tliến kwa 2 zai dwa̭n hâ̭w ki̒ khṷ kṷ pơ̭i xơ ki̒ khṷ mởi, la̒ tha ta̒n kác kôông kṷ nhơ: kôông kṷ hi̒nh tiḙ̂, 1/4 biên kuô̭i, hi̒nh hă̭nh nhân, na̭w la̭i za̒i, na̭w la̭i pẳn, khi̒w za̒i, khi̒w ma̒i la̭i, kuốc… 

Hwa̒ Bi̒nh la̒ nơi thi̒m dố dâ̒w tiên kôô̒ng pơ̭i tư̒ nhất ta̒n kác zi chí, zẩw tích bâ̭t chất kwan tloo̭ng, dă̭c tlưng kuố nê̒n VHHB, Ngăl pớ ta̒n kác kuô̭c diê̒w tla dâ̒w tiên kuố pa̒ M.Colani ta̒ thi̒m ản dố wê̒l ta̒n tích tiê̒n xứ tă̒i tă̭c tloong bu̒ng khṷ pôl thuô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh. Bảm thew tlṷc khả KL6 kôô̒ng pơ̭i ta̒n twiển khả pớ Ma̭n Dức ti Nho Kwan (Ninh Bi̒nh), pớ Pa Ha̒ng Tô̒l ti paw Kim Bôi, pa̒ M.Colani i thi̒m dố hang Ôốc (Lương Xơn), hang Chiê̒ng Khển (Ma̭n Dức, tân La̭c), mải khṷ la̒ng Vă̒nh, hang xỏm Tla̭i (La̭c Xơn), hang Da Fúc, Fủ Lương, Dôô̒ng Nô̭i (Iên Thwí), hang Ôốc, hang Xa̒w Bẳi (Kim Bôi)… 

Zai dwa̭n 1960 - 1964, zảw xư mo̭l Nga Boricopski i hưởng zâ̭n ta̒n hoo̭c tlo̒ thể hḙ̂ kháw kố dâ̒w tiên kuố Viḙ̂t Nam tiển hă̒nh khai kwâ̭t, fúc tla tư̒ hang dôô̭ng VHHB nhơ hang Thă̒m, hang Muổi, hang Bưng… Têểnh tâ̒w kác năm 80, tiêw biếw la̒ kuô̭c khai kwâ̭t thỉ ngiḙ̂m kuố tiển xi̭ Ngwiḙ̂n Viḙ̂t, Zảm dôốc Tlung tâm tiê̒n xứ Dôông Nam Ả ớ hang xỏm Tla̭i (1982, 1986) pơ̭i kuố kác chwiên za Bulgaria ớ dôô̭ng Kan (1987) bớ tha khá năng khai thác lwa̭i hi̒nh zi bâ̭t la̒ ta̒n tích hô̭t tlải tloong VHHB, kung kấp môô̭ch lwa̭i bâ̭t liḙ̂w di̭nh thuối carbon foỏng xa̭ kỏ dô̭ tin kâ̭i kaw hơn la̒ po̭ ôốc kôô̒ng pơ̭i xiêng dôô̭ng bâ̭t tlước ni. Pớ di̭, xác nhâ̭n thuối kuố VHHB ớ ta̭i kác zi chí ớ tính lêênh têểnh tlêênh 20.000 năm kắch ngă̒i năi. Pớ năm 2000, khăw môô̭ch lwa̭t thi̒m ản dố kỏ zả tli̭ ớ kác zi tích kháw kố ớ tính Hwa̒ Bi̒nh, tiển xi̭ Ngwiḙ̂n Viḙ̂t i ta̒ kôông bổ lo̭i tlung tâm khởm kuố VHHB la̒ hḙ̂ hôô̭c lṷng xung kweenh xơn khổi basalt/cranite Kim Bôi, tiêw biếw nhất la̒ hôô̭c lṷng Mươ̒ng Wang kôô̒ng pơ̭i kác hang, mải khṷ tiêw biếw nhơ xỏm Tla̭i, la̒ng Vă̒nh. 

Têểnh măi, ớ ta̭i tính i ta̒ thi̒m dố 80 zi tích kháw kố thuô̭c nê̒n VHHB, năm 2022, Xớ VH, TT&ZL kết hơ̭p kôô̒ng Tiển xi̭ Ngwiḙ̂n Viḙ̂t tiếp tṷc tố tlức dơ̭t khai kwâ̭t nhă̒m thi̒m dố thêm ta̒n thử ko̒n ấn zẩw khu tloong loo̒ng tất ớ ta̭i kác zi chí hang xỏm Tla̭i pơ̭i mải khṷ la̒ng Vă̒nh. Zu̒ ta̒ tô̒n ta̭i pớ ha̒ng chṷc ngi̒n năm tlước, mé xư̭ hiḙ̂n hư̭w kuố nê̒n văn hwả ni̒ i ko̒n ớ khắp nơi tlêênh tất Hwa̒ Bi̒nh, la̒ niê̒m tư̭ ha̒w kuố nhân zân pơ̭i la̒ zi xán kwỉ hiểm kuố zân tôô̭c, kỏ tư̒ zả tli̭ kuốc tể.

KÁC TIN KHÁC

Ẩn tươ̭ng mô hi̒nh zư̭ zi̒n, fát hwi bán xắc văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng

Hwiḙ̂n La̭c Xơn tlung khức báw tô̒n zi xán văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng

Xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng ớ hwiḙ̂n Tân La̭c

Tô̭l Ngḙ̂ nhân Ưw tủ tâm hwiết xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c

---

Hwiḙ̂n Kaw Foong: Khai thác lơ̭i thể tí fát tliến zu li̭ch pê̒n bư̭ng

Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.

Hwiḙ̂n Mai Châw khơi nguô̒n văn hwả dớ fát chiến zu li̭ch

Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.

Hwiḙ̂n La̭c Xơn nhân rôô̭ng mô hi̒nh kác kâw la̭c bô̭ báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả

Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.

Tliê̒n thôông hi̒nh ắnh văn hwả, kon mo̭l tính Hwa̒ Bi̒nh

Tính Hwa̒ Bi̒nh ản hăi dẳi têểnh la̒ bu̒ng tất kỏ bê̒ tă̒i li̭ch xứ, văn hwả, môô̭ch tloong ta̒n kải tlă̭ng kuố mo̭l Viḙ̂t kố, kư tlủ ớ tơ̒ tính khải Bắc mé ta̭p tlung kho̭m nhất ớ tính Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng nê̒n "Văn Hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng i ta̒ kết tinh dêênh kải thôốch kuố bu̒ng tất, kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh

Lưw zư̭ zả tli̭ nê̒n “Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng thể zởi

Hwa̒ Bi̒nh la̒ bu̒ng tất kố pớ mâ̭n ngă̒i, kôô̒ng pơ̭i ta̒n tlải khṷ pôl nổl doo̭c thew hưởng Dôông Nam, ti tôi pơ̭i tlải khṷ Tlươ̒ng Xơn ớ pên khải Tâi i ta̒ la̒ tha dêênh tư̒ bô̒n diḙ̂, thung lṷng kôô̒ng hḙ̂ thôổng, thư̭c bâ̭t foong fủ. Ngăl pớ thơ̒i tiê̒n xứ, kon mo̭l i ta̒ khởm té tha khôổng ớ nơi ni̒ tlêênh meénh tất ni̒, tí la̭i môô̭ch nê̒n văn hwả nối thiểng thể zởi - "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” (VHHB).

Nẳm pắt thư̭c tể hwa̭t dôô̭ng zu li̭ch ớ hwiḙ̂n Mai Châw