(HBDT) - Kwa nhê̒w bâ̭n khai kwâ̭t kác hang dôô̭ng va̒ dươ̭c ở kuố mo̭l tiê̒n xứ tlêênh diḙ̂ ba̒n Hwa̒ Bi̒nh, tiển xi̭ Ngwiển Viḙ̂t, Zảm dôốc Tluung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả da̒ kỏ nhê̒w fát hiḙ̂n mởi wê̒l nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh (VHHB). Nhưửng lâ̒n hô̭i tháw ớ kác nước tlêênh thể zởi, ôông da̒ chưửng minh cho kác nha̒ khwa hoo̭c thẩi ră̒ng VHHB kỏ niên da̭i lô dơ̒i, da za̭ng va̒ foong fủ hơn nhưngx kẳi da̒ mắt.
Tiển xi̭ Ngwiển Viḙ̂t, Zảm dôốc Tluung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả fát hiḙ̂n nhê̒w diếm mởi wê̒l Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh.
Nê̒n VHHB ản ba̒ Madeleine Colani nha̒ kháw kố hoo̭c mo̭l Fáp bắt dâ̒w fát hiḙ̂n năm 1926. Thew ba̒ VHHB la̒ nê̒n vawn hwả thuô̭c thế Twa̒n Tân, tức khâw 10.000 năm. Dỏ la̒ kwan niḙ̂m lể thơơ̒ng dất khét wa̒ng kỏ bê̒ mă̭t foong hwả va̒ kwâ̒n thế dôô̭ng vâ̭t hwả thă̭ch la̒ dă̭c chưưng cho thuối.
Tlaw dối kôô̒ng dâ̒n tôi, Tiển xi̭ Ngwiển Viḙ̂t, Zảm dốc Tluung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả cho mắt: Wa̒i fát hiḙ̂n mởi wê̒l niên da̭i VHHB kwa kác bâ̭n khai kwâ̭t, dâ̒n tôi fát hiḙ̂n lươ̭ng zi vâ̭t dă̒i, dă̭c dảng kinh nga̭c ớ ha̒ng xỏm Tla̭i va̒ mải khṷ la̒ng Wee̒nh. kỏ lḙ hiểm dươ̭c nỏ tlêênh thể zởi ơ niên da̭i kuổi Kẳnh Tân dâ̒w Twa̒n Tân nhưửng ngươ̒i di xăn bẳnh, hải lươ̭m dớ la̭i nhê̒w ta̒n tích rêênh rỉ. Thew thôổng kê tloong 1m3 kỏ dêểnh 44.000 bo ôốc ớ ha̒ng xỏm Tla̭i xo xẳnh kôô̒ng 9.000 kon va̒ 11.000 ở ha̒ng Kon Moong (Thanh Hwả) va̒ Xuủng Xa̒m (Ha̒ Nô̭i). Xổ lươ̭ng bo ôốc ở la̒ng Wee̒nh tương tư̭ nhơ hang Tla̭i. Xổ lươ̭ng xương tỉnh thew meénh khwáng 500/m3. Xổ lươ̭ng kôông kṷ khṷ hă̭ch kuô̭i ớ 2 zi tích da̭t tluung bi̒nh hơn 70/m3 va̒ hơn 300 meénh tước/m3 châ̒m tích. Ta̭i xỏm Tla̭i, xổ lươ̭ng khṷ kuô̭i ba̒n chể biển thức ăn va̒ chể tác kôông kṷ (nă̭ng tluung bi̒nh 5-10kg) lêênh dển ha̒ng ngi̒n. Nỏ ản zuu̒ng ớ deenh kweenh kác bếp nhỏ kúi, nhê̒w viên ko̒n mâ̒w khṷ khwảng hematitie khắg, lưw hwi̒nh. Kôông kṷ ma̒i lai ngwiên thwí ớ ká ha̒ng Tla̭i, la̒ng Wee̒nh dê̒w fát hiḙ̂n ha̒ng tlăm kẳi, tloong rỉ kẳi khởm nhất ở thơơ̒ng 17.000 năm.
Môô̭ch tloong nhưửng fát hiḙ̂n kwan tloo̭ng ta̭i hang xỏmTla̭i la̒ bă̒ng chưửng khởm nhất wê̒l tư zwi mi̭ thwâ̭t kuố mo̭l ngwiên thwí Viḙ̂t Nam, năm 1982 dâ̒n tôi fát hiḙ̂n hal ho̒n khṷ kỏ vết khắc khác thươ̒ng. Năm 2004 fát hiḙ̂n nhê̒w hơn, tloong rỉ kỏ 1 viên khṷ hel. Tlêênh rỉ kỏ vă̭ch thee̒nh nhưửng dô̒ ản vă̭ch xoong xoong zạng xương kả và bazng zigzac thăng chỏ khỏl. Năm 2008 fát hiḙ̂n thêm môô̭ch va̒i viên kỏ dươ̒ng khắc zigzac tương tư̭. Niên da̭i môô̭ch ho̒n khṷ fát hiḙ̂n năm 2004 ớ thơơ̒ng thuối C14 la̒ 17.000 năm tlước. Ni la da̭i ziḙ̂n cho nhửng tác fấm mi̭ thwâ̭t dâ̒w tiên kuố kon mo̭l chiểm kư tlêênh nước ha". Tiển xi̭ Ngwiển Viḙ̂t cho hăi.
Ngỏ paw tlang fṷc mo̭l ỉ pả, kỏ thế ản dố ta̒n nét văn hwả kuố zân tôô̭c Mươ̒ng, Thải, Zaw, Môông…
Tloong 2 ngă̒i 12 – 13/4 (tức ngă̒i 15 – 16/3 âm li̭ch), thi̭ tlẩn Vṷ Bán, hwiḙ̂n la̭c Xơn tố tlức lḙ̂ hô̭i dê̒ Tlươ̒ng Kha̭ năm 2025. Lḙ̂ hô̭i ản la̒ la̭i pớ năm 2019, tố tlức di̭nh ki̒ 3 năm/lâ̒n tí dáp ửng nhu kâ̒w văn hwả, tinh thâ̒n kuố mo̭l zân, kóp fâ̒n báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán.
Văn hwả Mươ̒ng la̒ môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw tloong pức tlănh tư̒ mă̒w kuố nê̒n văn hwả Viḙ̂t Nam. Ngẳm ản ho̭ zả tli̭ kuố zi xán, tloong nô̭ lư̭c báw tô̒n zi xán văn hwả Mươ̒ng, tư̒ kả nhân i ta̒ toỏng kóp tảng kế. Pớ ta̒ lô, ta̒n mo̭l dam mê văn hwả Mươ̒ng i ta̒ la̒ tư̒ hwa̭t dôô̭ng báw tô̒n, kóp fâ̒n zư̭ zi̒n kho ta̒ng zi xán văn hwả bươ̭t thơ̒i zan.
Zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ môô̭ch tloong ta̒n zân tôô̭c thiếw khổ ká ớ Viḙ̂t Nam, tâ̭p tlung tlú iểw ớ tính Hwa̒ Bi̒nh. Văn hwả Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh la̒ kho ta̒ng zi xán foong fủ, cho dố bán xắc dôô̭c dảw kuố zân tôô̭c Mươ̒ng. Kôô̒ng pơ̭i hơn 63% zân khổ kuố tính la̒ mo̭l Mươ̒ng, zân tôô̭c Mươ̒ng i ta̒ xán xinh pơ̭i zư̭ ản tư̒ zả tli̭ văn hwả dă̭c xắc, la̒ dêênh bán xắc tluổ. Zi xán văn hwả kuố mo̭l Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh la̒ ta̒i xán bô zả, la̒ kốt kuố bán xắc zân tôô̭c, cho dố ản tơ̒i khôổng tinh thâ̒n foong fủ kâ̒n ản báw tô̒n pơ̭i fát hwi tloong tơ̒i khôổng hiḙ̂n da̭i.
Ngă̒i 26/3/2025, Hô̭i dôô̒ng bi̒nh cho̭n, tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tiếw biếw xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất (30/4/1975 - 30/4/2025) ban hă̒nh thôông bảw khổ 35/TB-HĐBC wê̒l kết kwá bi̒nh cho̭n pơ̭i dê̒ kứ tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tính Hwa̒ Bi̒nh tiêw biếw xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất Thew di̭, la̒ kể hwă̭ch kuố Ban thươ̒ng bṷ Tính wí pơ̭i WBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh wê̒l ta̒n hwa̭t dôô̭ng tôống kết 50 năm nê̒n văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t Viḙ̂t Nam khăw ngă̒i dất nước thoỏng nhất, tloong di̭ tố tlức bi̒nh cho̭n, tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tiêw biếw, xwất xắc 50 năm.
Tlỉnh thức bớ kướ pớ khảng 2/2025, Khu zu li̭ch xinh thải Ngo̒l Hwa̒ (PriorBay Resort) thuô̭c xa̭ Xuổi Hwa (Tân La̭c) thu hút zu kheéch têểnh khảm fả, tlái ngiḙ̂m ta̒n xán fấm zu li̭ch dắng kấp, dôô̭c dảw pơ̭i hấp zâ̭n.
