(HBDT) - Hwiḙ̂n Iên Thwí kỏ tlêênh 61 va̭n zân, 7 zân tô̭c fê̒w khinh khôổng, tloong rỉ mo̭l Mươ̒ng chiểm 69,22%, mo̭l Kinh chiểm 30%. Mối zân tôô̭c dê̒w kỏ bán xắc văn hwả riêng, dôô̭c dảw, ta̭w rêênh nê̒n văn hwả da za̭ng, foong fủ.
Kác KLB hwiḙ̂n Iên Thwí zaw lưw văn ngḙ̂ báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tô̭c.
Nhửng năm kwa, kôông tác zư̭ zi̒n, fát hwi bán xắc văn hwả zân tôô̭c tlêênh diḙ̂ ba̒n ản hwiḙ̂n xác di̭nh la̒ nhiḙ̂m vṷ thươ̒ng xwiên, kóp fâ̒n tiên chiê̒n, fố biển va̒ chiến khai thư̭c hiḙ̂n hiḙ̂w kwá chú chương kuố Dáng, chỉnh xắch fáp lwâ̭t kuố Nha̒ nước. Hwiḙ̂n wí da̒ lă̒nh da̭w, chí da̭w kác kấp tiên chiê̒n, kwản chiḙ̂t kác chú chương, chỉnh xắch wê̒l kôông tác báw tô̒n va̒ fát hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Vởi nhửng zái fáp tích kư̭c, vổn ZHVH vâ̭t thế, fi vâ̭t thế tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n Iên Thwí ản khơi zâ̭l, báw tô̒n va̒ fát hwi. Hwiḙ̂n kỏ 12 zi tích va̒ zănh lam thẳng kắnh da̒ ản kôông nhâ̭n, tloong rỉ 9 zi tích, zănh lam kấp tính, 3 zi tích zănh lam kấp kwuốc za. Bớ năm 2018 dêểnh chi̒ ni̒, bă̒ng kác nguô̒n vổn da̒ tluu̒ng tu, tôn ta̭w môô̭ch xổ zi tích nhơ: chuô̒ Hang, di̒nh Thươ̭ng (xa̭ Iên Tli̭), di̒nh Fú Vḙ̂ (xa̭ Dwa̒n Kết). Zư̭ ản tôn ta̭w, tu bố, zi tích li̭ch xứ chuô̒ Tác Dức (xa̭ La̭c Thi̭nh) bớ nguô̒n xa̭ hô̭i hwả da̒ ản UBNZ tính fê zwiḙ̂t ta̭i Kwiết di̭nh xổ 478/QĐ-UBND ngă̒i 15/3/2022.
Tloong hwa̭t dôô̭ng báw tô̒n ZXVH fi vâ̭t thế, hwiḙ̂n dấi meḙnh kiếm kê, ghi zănh, chiê̒n ră̭i va̒ fát hwi ZXVH, tôn vinh kác ngḙ̂ nhân. Tlêênh diḙ̂ ba̒n kỏ 115 dô̭i văn ngḙ̂ xỏm, bán; thă̒nh lâ̭p ả KLB chiêng Mươnf xa̭ La̭c Xi̭, xa̭ Hư̭w Lơ̭i, KLB hát che̒w xa̭ Ngoo̭c Lương; KLB Mo Mươ̒ng hwiḙ̂n Iên Thwí. Kwan tâm chiê̒n ră̭i, báw lưw, chaw chwiê̒n ZXVH da̒ thă̒nh lâ̭p kác KLB "Zư̭ zi̒n, fát hwi zả tli̭ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng" ớ kác xa̭ Da Fúc, La̭c Lương, La̭c Xi̭; kướ ha̒ng "Tlang fṷc ảw za̒i - tlang fṷc O đô̒ng" xa̭ La̭c Thi̭nh. Tloong hwiḙ̂n kỏ 2 ngḙ̂ nhân Mo Mươ̒ng ản vinh zănh "Ngḙ̂ nhân Ưw tủ" lỉnh vư̭c ZXVH.
Kôông tác báw tô̒n vổn ZXVH ản gẳn kôô̒ng thể meḙnh zu li̭ch diḙ̂ fương. Tlêênh diḙ̂ ba̒n kỏ da za̭ng diếm zu li̭ch tâm linh thu hút kheéch zu li̭ch nhơ: chuô̒ Hang (xa̭ Iên Tli̭), chuô̒ Tacd Dức (xj La̭c Thi̭nh), zănh thẳng hang Rác - dôô̭ng Thiên tôn (xa̭ Ngoo̭c Lương), di̒nh Xa̒m (xa̭ Fủ La̭i)... Thôông kwa báw tô̒n, fát hwi kác ZXVH da̒ tác dôô̭ng tích kư̭c dêểnh nhê̒w lỉnh vư̭c kuố dơ̒i khôổng xa̭ hô̭i, la̒ thăi dối ziḙ̂n maw va̒ nơơng kaw dơ̒i khôổng văn hwả tinh thâ̒n kuố nhân zân, kóp fâ̒n kuúng kổ khổi da̭i do̒n kết to̒n zân, thư̭c hiḙ̂n thẳng lơ̭i kác nhiḙ̂m vṷ chỉnh tli̭ KT-XH tlêênh diḙ̂ ba̒n.
Ngỏ paw tlang fṷc mo̭l ỉ pả, kỏ thế ản dố ta̒n nét văn hwả kuố zân tôô̭c Mươ̒ng, Thải, Zaw, Môông…
Tloong 2 ngă̒i 12 – 13/4 (tức ngă̒i 15 – 16/3 âm li̭ch), thi̭ tlẩn Vṷ Bán, hwiḙ̂n la̭c Xơn tố tlức lḙ̂ hô̭i dê̒ Tlươ̒ng Kha̭ năm 2025. Lḙ̂ hô̭i ản la̒ la̭i pớ năm 2019, tố tlức di̭nh ki̒ 3 năm/lâ̒n tí dáp ửng nhu kâ̒w văn hwả, tinh thâ̒n kuố mo̭l zân, kóp fâ̒n báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán.
Văn hwả Mươ̒ng la̒ môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw tloong pức tlănh tư̒ mă̒w kuố nê̒n văn hwả Viḙ̂t Nam. Ngẳm ản ho̭ zả tli̭ kuố zi xán, tloong nô̭ lư̭c báw tô̒n zi xán văn hwả Mươ̒ng, tư̒ kả nhân i ta̒ toỏng kóp tảng kế. Pớ ta̒ lô, ta̒n mo̭l dam mê văn hwả Mươ̒ng i ta̒ la̒ tư̒ hwa̭t dôô̭ng báw tô̒n, kóp fâ̒n zư̭ zi̒n kho ta̒ng zi xán văn hwả bươ̭t thơ̒i zan.
Zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ môô̭ch tloong ta̒n zân tôô̭c thiếw khổ ká ớ Viḙ̂t Nam, tâ̭p tlung tlú iểw ớ tính Hwa̒ Bi̒nh. Văn hwả Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh la̒ kho ta̒ng zi xán foong fủ, cho dố bán xắc dôô̭c dảw kuố zân tôô̭c Mươ̒ng. Kôô̒ng pơ̭i hơn 63% zân khổ kuố tính la̒ mo̭l Mươ̒ng, zân tôô̭c Mươ̒ng i ta̒ xán xinh pơ̭i zư̭ ản tư̒ zả tli̭ văn hwả dă̭c xắc, la̒ dêênh bán xắc tluổ. Zi xán văn hwả kuố mo̭l Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh la̒ ta̒i xán bô zả, la̒ kốt kuố bán xắc zân tôô̭c, cho dố ản tơ̒i khôổng tinh thâ̒n foong fủ kâ̒n ản báw tô̒n pơ̭i fát hwi tloong tơ̒i khôổng hiḙ̂n da̭i.
Ngă̒i 26/3/2025, Hô̭i dôô̒ng bi̒nh cho̭n, tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tiếw biếw xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất (30/4/1975 - 30/4/2025) ban hă̒nh thôông bảw khổ 35/TB-HĐBC wê̒l kết kwá bi̒nh cho̭n pơ̭i dê̒ kứ tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tính Hwa̒ Bi̒nh tiêw biếw xwất xắc 50 năm khăw ngă̒i dất nước thôổng nhất Thew di̭, la̒ kể hwă̭ch kuố Ban thươ̒ng bṷ Tính wí pơ̭i WBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh wê̒l ta̒n hwa̭t dôô̭ng tôống kết 50 năm nê̒n văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t Viḙ̂t Nam khăw ngă̒i dất nước thoỏng nhất, tloong di̭ tố tlức bi̒nh cho̭n, tôn binh tác fấm văn hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t tiêw biếw, xwất xắc 50 năm.
Tlỉnh thức bớ kướ pớ khảng 2/2025, Khu zu li̭ch xinh thải Ngo̒l Hwa̒ (PriorBay Resort) thuô̭c xa̭ Xuổi Hwa (Tân La̭c) thu hút zu kheéch têểnh khảm fả, tlái ngiḙ̂m ta̒n xán fấm zu li̭ch dắng kấp, dôô̭c dảw pơ̭i hấp zâ̭n.
