Ôông Mo thư̭c hă̒nh ngi lḙ̂ maách nha̒ kuố mo̭l Mươ̒ng. (Ắnh KWANG VINH)

 Hô̭i tháw kuốc tể "Mo Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i hi̒nh thức ngi lḙ̂ tỉn ngươ̭ng tương dôô̒ng tlêênh thể zởi” bươ̒ ản Xớ Văn hwả, Thế thaw va̒ Zu li̭ch tính Hwa̒ Bi̒nh fổi hơ̭p Viḙ̂n Âm nha̭c (Hoo̭c biḙ̂n Âm nha̭c Kuốc za Viḙ̂t Nam) kôô̒ng kác dơn bi̭ liên kwan tố tlức ta̭i Hwa̒ Bi̒nh; kóp fâ̒n bố xung tâ̒i tú, tă̒i hơn ta̒n kác thôông tin khwa hoo̭c wê̒l Mo Mươ̒ng, dôô̒ng thơ̒i zoong têểnh kơ hô̭i tí kôô̭ng dôô̒ng nẳm zư̭ zi xán ản tlư̭c tiếp tham za paw kwả tli̒nh xâi zư̭ng bô̭ hô̒ xơ kuốc za dḙ̂ tli̒nh UNESCO kôông nhâ̭n Mo Mươ̒ng la̒ zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kâ̒n ản báw bḙ̂ khấn kấp.

 Mo Mươ̒ng la̒ lwa̭i hi̒nh tỉn ngươ̭ng zân zan ản la̒ dêênh bới pa thă̒nh tổ chỉnh: Môi tlươ̒ng ziḙ̂n xưởng, lơ̒i Mo kôô̒ng pơ̭i ngḙ̂ nhân Mo. Thew TS Dô̭ Kwang Tloo̭ng, Fỏ Zảm dôốc Xớ Văn hwả, Thế thaw va̒ Zu li̭ch Thănh Hwả pơ̭i TS Ngwiḙ̂n Văn Hái, Zảm dôốc Tlung tâm Ngiên kửw Li̭ch xứ pơ̭i Báw tô̒n Zi xán Văn hwả tính Thănh Hwả: Pô̭ têểnh Mo Mươ̒ng la̒ pô̭ têểnh ta̒n kác ngi lḙ̂ zân zan kỏ tỉnh thiêng ản xứ zṷng tloong tang lḙ̂ hăi ngi lḙ̂ kâ̒w cho mo̭i diê̒w tốt lee̒nh kuố mo̭l Mươ̒ng, Mo gẳn liê̒n pơ̭i woo̒ng tơ̒i kon mo̭l, pớ ka̭ té tha tlé thiểng nha̭m cha̒w tơ̒i, ôông Mo kâ̒w cho kon dét hăi ăn, choỏng ká. Thuối tlướng thă̒nh, ka̭ tăw iểw, Mo la̒ wa̭i zái ha̭n, tlư̒ ta̒ ma.

Bai tlo̒ kuố Ôông Mo ko̒n thế hiḙ̂n kwa dảm kưới, tloong lḙ̂ kủng za tiên hal ho̭ têh tỏn zu hăi lḙ̂ mơ̒ng nha̒ mởi, lḙ̂ maách nha̒, kâ̒w khức khwé, bi̒nh an… ka̭ nhíp mă̭t xuôi thăi wê̒l pơ̭i Mươ̒ng Tlơ̒i, ôông Mo toỏng bai tlo̒ la̒ kă̒w nổl tiḙ̂n hô̒n mo̭l chít la̭i thể zởi pên no̭. 

Pa̒n wê̒l ta̒n kác zả tli̭ dă̭c biḙ̂t kuố mo Mươ̒ng, Nha̒ ngiên kửw, Ngḙ̂ nhân Ưw tủ Bu̒i Văn Nơ̭i cho hăi: Zả tli̭ dâ̒w tiên nối bâ̭t la̒ tỉnh xứ thi gẳn liê̒n pơ̭i ta̒n kác nô̭i zung liên kwan li̭ch xứ zân tôô̭c kôô̒ng pơ̭i nhân lwa̭i, pớ tliḙ̂n Té tất té dác, té mo̭l, ka̭ ko̒n ăn lôông ớ lô̭ têểnh ka̭ thi̒m tha kúi, tơ tă̒m, lo̭ kảw, la̒ nha̒, kỏ za di̒nh, hăi chể ta̭w kôông ku tôô̒ng la̒ nô̒l xeenh, xâi kung diḙ̂n… 

Pên keḙnh di̭ la̒ zả tli̭ wê̒l tâm linh, foong tṷc. Mo̭l Mươ̒ng kwan niḙ̂m chít chuô fái la̒ hết. La̭i ko̭i Mươ̒ng Ma thổl thăm mởi dâ̒w ko̒n la̭, linh hô̒n kâ̒n ôông Mo zâ̭n tắch, chí páw mởi hăi ăn oỏng, nhâ̭n dố hăi dẳi eenh ủn ho̭ ha̒ng, nhâ̭n tôô̒ng na̒, tô̒l hoo̭ng, nha̒ kướ, thuô̭c ta̭ng khả ti wê̒l fu̒ hô̭ dô̭ tli̒ cho kon chẳw. Kwa ôông Mo, mo̭l chít dă̭n thôn kon fái khôông nhân da̭w, thương iêw, kwỉ tloo̭ng ha̒, eenh ủn ma̭ng tloong nha̒ ka̭ no̒ i fái nhươ̒ng nhi̭n, kám thôông, tha thử… 

Wa̒i tha, Mo Mươ̒ng ko̒n dă̭i kon mo̭l wê̒l zả tli̭ kuố law dôô̭ng xảng ta̭w kôô̒ng pơ̭i ha̒m chưở tư̒ zả tli̭ khác wê̒l tư tướng tliết hoo̭c, ngḙ̂ thwâ̭t biếw ziḙ̂n, ngôn ngư̭ thế hiḙ̂n… 

Nhă̒m thi̒m kiểm ta̒n kác kử liḙ̂w xo xắnh kwan tloo̭ng tí khắng di̭nh xư̭ da za̭ng văn hwả kôô̒ng pơ̭i nhơ ta̒n kác dă̭c tlưng tluổ bổn kỏ kuố Mo Mươ̒ng, ta̭i hô̭i tháw, tư̒ hoo̭c zá, chwiên za ngiên kửw kuốc tế ta̒ kung kấp thôông tin wê̒l kác hi̒nh thức ngi lḙ̂ tỉn ngươ̭ng tương dôô̒ng pơ̭i Mo Mươ̒ng ớ môô̭ch xổ kuốc za nhơ Ha̒n Kuốc, Thải Lan… 

GS, TS Wolfgang Mastnak, Da̭i hoo̭c Âm nha̭c pơ̭i xân khẩw Munich, Dức cho hăi: Pớ goóc dô̭ da văn hwả, ngi lḙ̂ Mo Mươ̒ng fu̒ hơ̭p pơ̭i tư̒ tiêw tlỉ kuố UNESCO wê̒l zi xán da văn hwả nhơ tương thích wê̒l kwiê̒n kon ngươ̒i kôô̒ng xư̭ tôn tlo̭ng văn hwả lâ̭n ha̒, ản chỉnh chú thế kôô̭ng dôô̒ng koi di̭ la̒ môô̭ch fâ̒n thiết iểw tloong tơ̒i khôổng văn hwả kuố ta̒n nả; la̒ môô̭ch zi xán kỏ xư̭ taanh xen gẳn bỏ chă̭t chḙ khươ̭ ỉ thức wê̒l bán xắc pơ̭i tlỉ nhở kuố kôô̭ng dôô̒ng, bảm hă̭ch paw kôô̭ng dôô̒ng tiếp tṷc ản tlaw chwiê̒n tải ta̭w. Wê̒l mă̭t ni̒, Mo Mươ̒ng i fán ắnh xư̭ da za̭ng văn hwả tlêênh twa̒n thế zởi kôô̒ng minh tlửng cho xư̭ xảng ta̭w kuố kon mo̭l”. 

Mé, tloong kuô̭c khôổng hiḙ̂n da̭i, kôô̒ng pơ̭i ta̒n kác kwi di̭nh mởi, la̒n xoỏng zu nhâ̭p văn hwả, Mo Mươ̒ng tang ớ tlước tư̒ ngwi kơ mai môô̭ch, to̒i hói fái kỏ ta̒n zái fáp kỏ tỉnh tôống thế tí báw tô̒n, fát hwi. ThS Bu̒i Kim Phúc (Xớ Văn hwả, Thế thaw va̒ Zu li̭ch tính Hwa̒ Bi̒nh) cho hăi: Pớ ta̒n năm 1960 têểnh măi, tang lḙ̂ mo̭l Mươ̒ng chí ko̒n la̒ tloong 48 thiểng. Pớ thư̭c tể di̭, ta̒n kác ngḙ̂ nhân kôô̒ng twa̒n thế zân Mươ̒ng ta̒ zán lươ̭c têểnh 50% xổ ngi lḙ̂, fâ̒n Mo kế tliḙ̂n chí ko̒n la̭i hal kâw tliḙ̂n kỏ thơ̒i lươ̭ng pẳn, chú iểw la̒: Té tất, té tlởng tiểng pơ̭i té Tả Kâ̒n. Cho dêênh, thew ThS Bu̒i Kim Fúc, kâ̒n kỏ chỉnh xắch dă̭c thu̒ tí fṷc hô̒i zả tli̭ Mo Mươ̒ng, khwiển khích ngḙ̂ nhân chwiê̒n dă̭i, khwiển khích thể hḙ̂ tlé hoo̭c ngê̒, hoo̭c kác ba̒i Mo; kwáng bả pă̒ng tư̒ hi̒nh thức tí fổ biển hô̭ng ta̒n kác zả tli̭ kuố Mo Mươ̒ng.

ThS Vṷ Thănh Li̭ch, Fỏ Zảm dôốc Xớ Văn hwả Thế thaw Ninh Bi̒nh kôô̒ng pơ̭i TS Ngwiḙ̂n Thi̭ Thănh Vân (Tlươ̒ng Da̭i hoo̭c Văn hwả Ha̒ Nô̭i) cho la̒: kâ̒n fái kỏ xư̭ tham za dôô̒ng bô̭, tích kư̭c pớ ta̒n kác pên liên kwan: chỉnh kwiê̒n diḙ̂ fương, kác nha̒ kwán lỉ văn hwả, kôô̭ng dôô̒ng xớ hư̭w zi xán, kác nha̒ ngiên kửw, kác tố tlức, kả nhân liên kwan tloong báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ Mo Mươ̒ng tloong kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Mươ̒ng. 

Kâ̒n la̒ ngăi wiḙ̂c ngiên kửw, diê̒w tla, thôổng kêl pơ̭i teẻnh zả thư̭c tla̭ng zi xán Mo Mươ̒ng ớ kác diḙ̂ fương tí kỏ zái fáp kwan tâm, dâ̒w tư dủng hưởng. Chí khi kỏ xư̭ tham za báw bḙ̂ kuố kôô̭ng dôô̒ng thi̒ zi xán ma̭ khôổng dủng ngiḙ̂ - chú nhân xảng ta̭w, i la̒ mo̭l tang hướng lơ̭i pớ zi xán Mo Mươ̒ng hiếw wê̒l bai tlo̒, ỉ ngiḙ̂ kuố Mo Mươ̒ng tloong tơ̒i khôổng kô dôô̒ng pơ̭i i nhơ bai tlo̒ chú thế kuố nả tloong kác hwa̭t dôô̭ng báw bḙ̂, fát hwi zả tli̭ zi xán Mo Mươ̒ng.

Nha̒ nước kâ̒n kỏ kơ chể, chỉnh xắch dôô̭ng biên lâ̭p thơ̒i ta̒n kác ôông Mo wi tỉn tloong kôô̭ng dôô̒ng thôông kwa foong tă̭ng Ngḙ̂ nhân Ưw tủ, hô̭ tlơ̭ wê̒l bâ̭t chất pơ̭i tinh thâ̒n tí kác ôông kỏ thâm dôô̭ng lư̭c, tâm hwiết zi̒n zư̭ bổn kố kuố zân tôô̭c pơ̭i chwiê̒n la̭i tơ̒i khăw. Pên keḙnh di̭, zái fáp kấp thiết la̒ kâ̒n tư liḙ̂w hwả zi xán Mo Mươ̒ng; xâi zư̭ng ma̭ng lải mo Mươ̒ng tlh twa̒n kuốc nhă̒m tấi mă̭nh hwa̭t dôô̭ng zaw lưw, báw tô̒n kôô̒ng pơ̭i kwáng bả zi xán… 

Pớ kinh ngiḙ̂m kuố mêê̒nh GS, TS Kim Hyong Keun khwiển ngi̭, tí gi zănh mo Mươ̒ng paw zănh xắch zi xán kuố UNESCO, kâ̒n tăng khá năng hiến thi̭ kuố zi xán, tức tăng mớc dô̭ nối thiểng kuố môô̭ch nê̒n văn hwả dổi pơ̭i mo̭l zân bán diḙ̂ kôô̒ng mo̭l nước wa̒i. Tí la̒ ản kiểw di̭, Mo Mươ̒ng kâ̒n ản zi̭ch la̭i thiểng Ănh, kải ni̒ i zúp tăng hiḙ̂w kwá kwáng bả wê̒l lwa̭i hi̒nh zi xán ni̒ tư̒ nhất kỏ thế tlước khi dăng kỉ hô̒ xơ. ,

KÁC TIN KHÁC

Bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c tối thăi nhơ̒ mô hi̒nh zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng

Lưw zư̭ bán xắc văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Thiêng liêng Lḙ̂ Kă̒w ngư, thá hwa dăng tlêênh khôông Da̒

Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

---

Xa̭ Hơ̭p Tiển zư̒ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng

Kiếm tla tiển dô̭ zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong

Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t ti têểnh bu̒ng khỏ - Lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.