(HBDT) - Xắc buô̒, kỏ mươ̒ng hôốc la̒ "fươ̒ng chúc", "fươ̒ng xắc buô̒", "fươ̒ng buô̒" la̒ lo̭i hi̒nh hwa̭t dôô̭ng văn hwả - văn ngḙ̂ zân zan, chiê̒n thôổng kuố mo̭l Mươ̒ng thươ̒ng ziḙ̂n tha tloong kác xư̭ kiḙ̂n lởn, ngă̒i hô̭i, lḙ̂, Thết kuố zân tôô̭c. Dă̭c biḙ̂t baw zi̭p Thết, khâw Thết Nămmởi, fươ̒ng buô̒ thươ̒ng tố chức di xắc buô̒ tloong kác za di̒nh tloong la̒ng. Fươ̒ng buô̒ di dêểnh no thiểng chiêng rô̭n vang, ta̭w khôông khỉ ngă̒i xwân thươi bui, rô̭n ra̒ng.
Fươ̒ng buô̒ ớ fươ̒ng Kwi̒nh Lâm (TF Hwa̒ Bi̒nh) di chúc Thết va̒ tlấi hô̭i dâ̒w năm.
Thew Ngḙ̂ nhân Ưu tủ Dinh Thi̭ Tháw, fươ̒ng Ki̒ Xơn (TF Hwa̒ Bi̒nh) cho mắt: Ha̒ng năm, kứ zi̭p Thết, mưư̒ng nha̒ mởi, mo̭l tloong mươ̒ng de̒ tâ̭p chung la̭i tâ̭p buô̒, lâ̭p thee̒nh fươ̒ng buô̒di zôô̭ng, chúc kha̒ nhửng kẳi thôốch dḙp. Nét dă̭c xắc kuổn hút kuố lo̭i hi̒nh ni̒ la̒ mo̭i hă̒nhđôô̭ng, kứ chí, thải dô̭ dê̒w biếw hiḙ̂n kwa thiểng hát... Dô̭c dảw nhất la̒ ma̒n hát dổi dáp kuố fươ̒ng buô̒ va̒ chú nha̒, thế hiḙ̂n ta̒i ưửng tác kuố dôi bên. Kác kâw hát dê̒w zo xư̭ tư̭ xảng tác kuố 2 bên tlêênh nê̒n táng chiê̒n thôổng zân ka Mươ̒ng va̒ bổi kắnh thư̭c tể ta̭i nơi xắc buô̒.
Xắc Buô̒ la̒ lo̭i hình xinh hwa̭t dâ̒w xwân chiê̒n thôổng vươ̒ la̒ khôông zan văn hwả za di̒nh, kôô̭ng dôô̒ng. Vươ̒ deẻnh chiêng, vươ̒ xảng tác ngẩw hưửng nhửng lơ̒i hát chúc tuṷng kuô̭c khôổng ro ẩm va̒ muô̒ xwân thươi dḙp. Fươ̒ng buô̒ zưởi xư̭ zẩn zắt kuố ôông tlu̒m la̒ ngươ̒i am hiếw kác ba̒i chiêng va̒ zói dổi dáp, kỏ ta̒i ưửng xứ. Za chiêng xắc buô̒ ít thi̒ 4-5 chiêng, dấi fủ kỏ 12 chiêng kf kác chiêng chót, chiêng bôô̒ng, chiêng khâ̒m...
Khâw nga̒i môô̒ng 1 Thết, fươ̒ng buô̒ bắt dâ̒w di chúc thết kác za di̒nh tloong la̒ng. Tlước khi di fươ̒ng buô̒ tâ̭p chuung ớ tl tâm la̒ng deẻnh chiêng bui lênh, rô̒i di dêểnh kác nha̒ tloong la̒ng. Fươ̒ng buô̒ vươ̒ di vươ̒ deẻnh kác ba̒i chiêng khác kha̒, dêểnh nha̒ ngăi thi̒ dṷm la̭i dẻnh diḙ̂u fát tác, tlu̒m fươ̒ng buô̒ kất thiểng hát fát tác - chúc thết za chú. Chú nha̒ tha vớ kướ cho baw nha̒, doỏng ra̭w, kỏ khi ro̭n vâm dỏn fươ̒ng buô̒. Fươ̒ng buô̒ deẻnh nhê̒w ba̒i chiê̒ng nhơ: di da̒ng, bôông tlẳng, bông wa̒ng, dom 2, dom 3....
Mối năm khi Thết dêểnh, xwân wê̒l, khắp kác ảng khả kuô la̒ng mươ̒ng dê̒w vang lêênh thiểng chiêng, diḙ̂w hát xắc buô̒ bui rô̭n, kâ̒w cho môô̭ch năm mởi bi̒nh an, hă̭nh fúc.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.