(HBDT) - Xỏm Xưng, xa̭ Kaw Xơn (Da̒ Bắc) kỏ li̭ch xứ hơn 500 năm, la̒ nơi khôổng kuố hơn 70 hô̭ mo̭l Zaw tiê̒n. Vởi kăă̒nh kwan hwang xơ, xỏm Xưng ngă̒i kaa̒ng hấp zâ̒n kheéch zu li̭ch têểng thăm kwan, tlái ngiḙ̂m. Ở ni, mo̭l zân ko̒n zư̒ ản nha̒ tlwiê̒n thôổng, nghê̒ dḙ̂t thố kấm va̒ khôi fṷc văn hwả dô̭c dảw kuố zân tô̭c.
Zu kheéch nước ngwa̒i thích tlái
ngiḙ̂m ngê̒ dḙ̂t thố kấm kuố mo̭l Zaw tiê̒n ta̭i xỏm Xưng, xa̭ Kaw Xơn (Da̒ Bắc).
Thew kải Lỉ Thi̭ Nhất, xỏm Xưng, xa̭
Kaw Xơn (Da̒ Bắc) cho mắt: Tlước ni, mo̭l zân chú iểw xán xwất kiếw tư̭
kuung, tư̭ kấp, kwâ̒n ảw do tâ̒n mḙ̂ dḙ̂t, văl thú kôông. Khaw ni̒, khi tơ̒i
khôổng fát tliến, xư̭ zaw lưw tư̒ hơn, mo̭l tlé chwiến la̭i mă̭c kwâ̒n ảo
văl khă̒n. Vi̒ thiể, kỏ thơ̒i diếm ngê̒ dḙ̂t thố kấm tlwiê̒n thôổng ngwi
kơ mai môô̭ch.
Pớ khi fát tliến zu li̭ch kôô̭ng
dôô̒ng, mo̭l zân khôi fṷc ngê̒ dḙ̂t thố kấm tlwiê̒n thôổng. Têểng ka̒ ní,
xỏm Xưng kỏ tố xán xwất thố kấm vởi 12 thăă̒nh viên kỏ thu nhâ̭p ốn
di̭nh.
Têểng xỏm Xưng tham za tlái ngiḙ̂m vởi
mo̭l zân nhuô̭m pái, dḙ̂t thố kấm la̒ tlái ngiḙ̂m thủ vi̭. Pên keḙnh rỉ,
mo̭l zân khôi fṷc fát tliến zu li̭ch, ngê̒ twiê̒n thôổng như kác ba̒i
thuôc kwỉ. Môô̭ch tloong xổ rỉ la̒ thẳm dươ̭c liḙ̂w.
Ôông Lỉ Văn Minh – chú môô̭ch kơ xớ
thẳm dươ̭c liḙ̂w chiê xé: Pớ ma̒ ngă̒i, mo̭l Zaw kỏ tứ ba̒i thuốc nam kwỉ,
tloong rỉ thuốc thăme kỏ tác zuṷng chươ̒ bḙ̂nh như xương khơp, mỏi chân
thăi. Viḙ̂c khôi fṷc ba̒i thuốc vư̒a zư̒ ngê̒ tlwwie̒n thôổng, vư̒a hút
kheéch, fát tliến zu li̭ch.
Kôô̒ng vởi zwi tli̒, fát tliến ngê̒
dḙ̂t thố kấm, la̒ thuốc nam, mo̭l zân ớ ni ko̒n khôi fṷc ngê̒ la̒ zẩi
zỏ. Nhơ̒ nét văn hwả tlwiê̒n thôngee ma̒ xỏm ta̭w ane ẩn tươ̭ng thôốch
dḙp tloong lo zu kheéch. Khi zu li̭ch fát tliến kôô̒ng ta̭w dôô̭ng lư̭c dớ
mo̭l zân tiếp tṷc báw tô̒n, fát hwi văn hwả tlwiê̒n thôổng. Ni la̒ nê̒n
táng lô za̒I dớ zu li̭ch fát tliến pê̒n vưư̒ng, tew la̭i hiḙ̂w kwá kinh
tể lô za̒i cho mo̭l zân ớ ni.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.