(HBDT) - Ngă̒i 10/5, ớ ta̭i thă̒nh fổ Hái Foo̒ng, Báw ta̒ng Hái Foo̒ng fổi hơ̭p pơ̭i Báw ta̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức khai tlương tlưng pă̒i chwiên dê̒ "Zi xán Văn hwả tiêw biếw zân tôô̭c Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh”, Ni la̒ hwa̭t dôô̭ng nă̒m tloong chuô̭l ta̒n kác hwa̭t dôô̭ng cha̒w mơ̒ng kí niḙ̂m 68 năm ngă̒i zái foỏng Hái Foo̒ng (13/5/1955 - 13/5/2023) kôô̒ng pơ̭i Lḙ̂ hô̭i Hwa Fươ̭ng tó Hái Foo̒ng năm 2023.
Tiết mṷc ngḙ̂ thwâ̭t dă̭c xác ản biếw ziḙ̂n ta̭i khai
ma̭c tlưng pă̒i chwiên dê̒ "Zi xán Văn hwả tiêw biếw zân tôô̭c Mươ̒ng tính Hwa̒
Bi̒nh”.
Ta̭i foo̒ng tlưng pă̒i chwiên dê̒ " Zi xán Văn hwả tiêw
biếw zân tôô̭c Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh” kỏ hơn 250 ta̒i liḙ̂w, hiḙ̂n bâ̭t kôốc,
ắnh tư liḙ̂w zởi thiḙ̂w wê̒l 4 zi xán văn hwả fi bâ̭t thế tiêw biếw kuố
zân tôô̭c Mươ̒ng tính hwa̒ Bi̒nh i ta̒ ản zoong paw Zănh mṷc zui xán văn hwả
fi bâ̭t thế Kuốc za, gô̒m: Ngḙ̂ thwâ̭t Chiêng Mươ̒ng, Mo Mươ̒ng, Tli thức li̭ch
Doi (li̭ch tle) pơ̭i lḙ̂ hô̭i Khai Ha̭ zân tôô̭c Mươ̒ng; zởi thiḙ̂w wê̒l xưw tâ̭p
gổm kố tloong mô̭ Mươ̒ng; xưw tâ̒m tâ̭p tlôổng dôô̒ng pơ̭i kố bâ̭t dô̒ tôô̒ng;
ngê̒ thú kôông tliê̒n thôổng zân tôô̭c Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i 7 lwa̭i hi̒nh zi xán
văn hwả fi bâ̭t thế zân tôô̭c Mươ̒ng tính hwa̒ Bi̒nh, gô̒m: thiểng pô̭ - chư̭
biết, văn hoo̭c zân zan, tâ̭p kwản xa̭ hô̭i, tli thức zân zan, lḙ̂ hô̭i tliê̒n
thôổng, ngḙ̂ thwâ̭t tli̒nh ziḙ̂n zân zan.
Tling zi xán văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c Viḙ̂t Nam, zi xán
văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng kỏ dẩw ẩn dâ̭m nét tlong tư̒ li̭nh bư̭c, thế hiḙ̂n
ho̭ nét tloong kiển tlúc nha̒ xa̒n, tlang fṷc zân tôô̭c, văn hwả ấm thư̭c,
tloong ta̒n kác zi tích li̭ch xứ văn hwả, kố bâ̭t kôô̒ng pơ̭i ớ ta̒n kác
li̭ch bư̭c: foong tṷc tâ̭p kwản, lḙ̂ hô̭i, tỉn ngươ̭ng, tôn zảw, thiểng pô̭,
âm nha̭c, ngḙ̂ thwâ̭t biếw ziḙ̂n. Mo̭l Mươ̒ng ớ Hwa̒ Bi̒nh ka̭ no̒ i tư̭ ha̒w
la̒ kải nôi kuố nê̒n "văn hwả Hwa̒ Bi̒nh”
nối thiểng kắch ngă̒i măi tlêênh hal ba̭n năm.
Dơ̭t tlưng pă̒i ni̒ ziḙ̂n tha pớ ngă̒i 10/5 têểnh hết ngă̒i
10/6. Mo̭l zân Hái Foo̒ng kôô̒ng pơ̭i zu kheéch xḙ ản hwa̒ mêê̒nh kôô̒ng ta̒n
bái hwa̒ tẩw Chiêng, kâw hát, diḙ̂w muổ dă̭c xắc, ta̒n kác mỏn ăn dă̭c
tlưng zoong hương bi̭ kuố khṷ hâ̒ng: kơm lam, kô̭ lả, ha̭w toỏng…. Kwa di̭
nhă̒m tí zởi thiḙ̂w têểnh kản bô̭, nhân zân Hái Foo̒ng kôô̒ng zu kheéch wê̒l
nét thôốch, bán xắc văn hwả tliê̒n thôổng thôốch tḙp kuố zân tôô̭c Mươ̒ng
tính Hwa̒ Bi̒nh, kóp fâ̒n tôn binh pơ̭i fát hwi bán xắc văn hwả zân tôô̭c
Mươ̒ng tloong kôô̭ng dôô̒ng ta̒n kác zân tôô̭c Viḙ̂t Nam…
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.
Xa̭ Foong Fủ la̒ bu̒ng tất kuố văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. bán Mươ̒ng Kwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ – pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản ta̒n foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n tang kôô̒ng pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng Khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, xỏm Lwi̭ Ái, hưởng têểnh fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, nơng kaw tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Ớ bu̒ng Mươ̒ng Chiê̒ng, thi̭ tlẩn Vṷ Bán (La̭c Xơn) kỏ môô̭ch lḙ̂ hô̭i dă̭c xắc ản tố tlức kử 3 năm 1 lâ̒n, di̭ la̒ lḙ̂ hô̭i dê̒n Tlươ̒ng Kha̭. Dê̒n ớ tlêênh pơ̭ khôông Pưới, ớ khân khươ̭ keẻnh tôô̒ng Mươ̒ng Tla̒w, thơ̒ 3 bi̭ thâ̒n Kun Zo̒l la̒ mo̭l chwiên báw tlơ̭ nôông ngiḙ̂p, dă̭i zân la̒ tôô̒ng la̒ na̒, tỏn dác tưởi tôô̒ng na̒, kâl lo̭, lôông kâl pôông, chuông pái, báw tlơ̭ muô̒ ma̒ng, ản nhân zân tloong bu̒ng tôn la̒ thă̒nh hwa̒ng.
