(HBDT) - Kwâ̒n thế hang dôô̭ng, zănh thẳng khṷ Niḙ̂m, thôn Chuô̒, xa̭ Fủ Thă̒nh (La̭c Thwí) ản xếp ha̭ng zi tích kấp kuốc za thew Kwiết di̭nh xổ 2835, ngă̒i 20/8/2013 kuố Bô̭ VH,TT&ZL, ản kwán lỉ thew kwi di̭nh kuố fáp lwâ̭t wê̒l zi xán văn hwả, zaw cho mo̭l zân thôn Chuô̒ tlư̭c tiếp kwán lỉ. Tlỉnh kwiê̒n pơ̭i mo̭l zân xa̭ kwan tâm báw bḙ̂, zư̭ zi̒n, khai thác kwâ̒n thế zi tích, thu hút tư̒ zu kheéch têểnh thăm kwan, chiêm bải.
Zu kheéch thăm kwan, chiêm bải ớ zi tích khṷ Niḙ̂m, thôn Chuô̒,
xa̭ Fủ Thă̒nh (La̭c Thwí).
Kắch tlung tâm xa̭ Fủ Thă̒nh khwáng 3km, kwâ̒n thế zănh thẳng khṷ Niḙ̂m nă̒m tloong tlải khṷ Pa Kô, gô̒m 3 zi tích liê̒n kê̒ pơ̭i ha̒: zi tích li̭ch xứ văn hwả dê̒n Niḙ̂m, zi tích zănh thẳng hang Thôông Linh, zi tích kháw kố hoo̭c mải khṷ Niḙ̂m. Dê̒n Niḙ̂m kỏ pớ ta̒ lô tơ̒i, pớ tâ̒w la̒ môô̭ch ngôi dê̒n nhó ớ chơ̒ chân khṷ, thơ̒ Tam bi̭ chuổ Mươ̒ng. Pâ̭w pô̭ hă̒ng, mo̭l zân tloong bu̒ng ản dố ta̒n kwâ̒ng kwang laảng ớ tlêênh khṷ kôô̒ng chă̭l thuổng khăw di̭ ti bất wắng. Kải di̭ cho la̒ hiḙ̂n mêê̒nh kuố tam bi̭ chuổ Mươ̒ng têểnh zúp khai zân, lâ̭p ấp. Tí nhở kôông law, mo̭l zân lâ̭p dê̒n thơ̒ ớ chơ̒ chân khṷ. Ka̭ no̒ kỏ wiḙ̂c ká ớ tloong la̒ng, tôống, kwan tlức diḙ̂ fương kôô̒ng pơ̭i mo̭l zân tả ti têểnh dê̒n tí khẩn, niḙ̂m ản fu̒ hô̭, kải thên khṷ Niḙ̂m ản hôốc pớ ka̭ di̭ mo̒ ti.
Pa̒ Bu̒i Thi̭ Lan, thôn Chuô̒ ản xa̭ tỉn nhiḙ̂m zaw kwán lỉ ká thắi khu bư̭c kwâ̒n thế khṷ Niḙ̂m. pa̒ Lan cho hăi: "Nha̒ tôi kỏ 4 tơ̒i la̒ thú nhang ớ dê̒n Niḙ̂m, nhâ̭n kai kwán, tố tlức ta̒n kác ngi lḙ̂ tloong dê̒n. Mô̭i mo̒ năm dê̒n tiếp tỏn ha̒ng ngi̒n zu kheéch, kho̭m nhất la̒ zi̭p lḙ̂, Thết. Mo̭i hwa̭t dôô̭ng thi chi tloong dê̒n tê̒w tư̭ chú, nguô̒n thu ha̒ng năm pớ kôông dức, zi̭ch bṷ ản kiếm kê, tlích tha tí xướ, bớ hôô̭ng ta̭ng khả zaw thôông têểnh khu zi tích khṷ Niḙ̂m, kwi hwă̭ch pa̭i tí xe hôô̭ng ha̭i tiḙ̂n cho zu kheéch têểnh thăm kwan, chiêm bải”.
Ta̒n tôi tiếp tṷc tham kwan zi tích kôô̒ng pơ̭i xư̭ hưởng zâ̭n kuố pa̒ Lan paw hang Thôông Linh. Tlước ni hang bi̭ fu̒ xa khôông Bôi ăn lẩn, lấp kỉn. Năm 2009, tlỉnh kwiê̒n pơ̭i mo̭l zân tố tlức na̭w wét, pơ̭i tất tí tu bố dê̒n nả ma̭ lô̭ tha hang dôô̭ng kôô̒ng pơ̭i bô ba̒n nhṷ, băng khṷ thôốch. Hang Thôông Linh chiê thă̒nh 2 kung foo̒ng. Kung thử nhất hôô̭ng tlung bi̒nh 10m, miểng khu nhất 15m, ză̭l nhất khwáng 17m, kỏ môô̭ch páng khṷ liê̒n khổi chẳn miểng ti, la̒ dêênh 2 ngắch tlỉnh paw loo̒ng hang. Ngắch thử môô̭ch hôô̭ng tlung bi̒nh 2,5m, khu 12m la̒ thể zởi kuố ta̒n kác khổi nhṷ khṷ hwiê̒n áw. Khổi pớ tlêênh ză̭l thá thuổng nhơ môô̭ch cho̒m pôông hwa to, khổi nhơ chân wẳl kuố na̒ng tiên fất fơ tloong xỏ, khổi tả la̭i zuô̒l lêênh nhơ kâl chôổng tlơ̒i hăi chôổng kâl ta kố thṷ. Têểnh pơ̭i kung foo̒ng thử hal za̒i tlêênh 20m, miểng hôô̭ng nhất 6m, wo̒m tlâ̒n ză̭l pớ 2 - 14m, ta̒n tôi ản ngỏ ngẳm thể zởi nhṷ khṷ mé tả la̒ kắnh thôn kwêl tlu̒ fủ nhơ ta̭c pớ pên wa̒i paw. Ta̒n khổi khṷ moo̭c xo le pớ nê̒n hang zuô̒l lêênh nhơ môô̭ch khu wâ̒n tâ̒i hwa tlải xen kḙ ta̒n nha̒ mo̭l.
Ti tha khói ngeéch nhó ti wê̒l pên Tâi Nam kướ hang thew môô̭ch kâ̒w thang kweenh ko zoong tha wa̒i kướ hang. Kướ hang ză̭l hơn tôô̒ng na̒ khwáng 15m. Xỏ wa̒i tôô̒ng xỏ paw zoong thew mu̒i hơm kuố hwa tlải nhơ teẻnh zâ̭l ta̒n ha ti wê̒l pơ̭i thâ̭t ta̭i tí tiếp tṷc khảm fả mải khṷ Niḙ̂m. Khảng 9/2012, Báw ta̒ng tính kôô̒ng pơ̭i tlung tâm Ngiên kửw tiê̒n xứ Dôông Nam Ả thảm xát ta̒n hang dôô̭ng tloong tlải khṷ Pa Kô pơ̭i khṷ Niḙ̂m. kwa thảm xát, dwa̒n thu ản tlêênh 300 kôông kṷ ta̒n kác lwa̭i: khṷ văn hwả Hwa̒ Bi̒nh, xiêng, nhwiḙ̂n thế… Ni la̒ ta̒n tư liḙ̂w kwan tloo̭ng cho kwả tli̒nh ngiên kửw văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Wa̒i tha, ta̒n diếm nối bâ̭t khác kuố khu zi tích nhơ pức fu̒ diêw "Kứw loong tlănh châw”, za̒n chiêng kố, tlôổng tôô̒ng…kải tảng pô̭ la̒ lḙ̂ hô̭i di̒nh la̒ng Chuô̒ ản tố tlức môô̒ng 5 khảng ziêng ha̒ng năm thu hút kho̭m zu kheéch thâ̭p fương zư̭ hô̭i.
Dôô̒ng chỉ Bu̒i Thi̭ Hwa, Fỏ Chú ti̭ch WBNZ xa̭ Fủ Thă̒nh cho hăi: Kwâ̒n thế zi tích khṷ Niḙ̂m zoong tư̒ ỉ ngiḙ̂ li̭ch xứ, văn hwả, tâm linh, dâ̭m bán xắc zân tôô̭c. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n zi tích, zănh thẳng khác kuố hwiḙ̂n nhơ chuô̒ Tiên, nha̒ mẳi in tiê̒n, kwâ̒n thế zi tích khṷ Niḙ̂m kóp fâ̒n tô diếm bức tlănh zu li̭ch hwiḙ̂n La̭c Thwí, kwáng bả têểnh zu kheéch khânh xa, la̒ ản nguô̒n thu zi̭ch bṷ cho diḙ̂ fương.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.
Tính Hwa̒ Bi̒nh ản hăi dẳi têểnh la̒ bu̒ng tất kỏ bê̒ tă̒i li̭ch xứ, văn hwả, môô̭ch tloong ta̒n kải tlă̭ng kuố mo̭l Viḙ̂t kố, kư tlủ ớ tơ̒ tính khải Bắc mé ta̭p tlung kho̭m nhất ớ tính Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng nê̒n "Văn Hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng i ta̒ kết tinh dêênh kải thôốch kuố bu̒ng tất, kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh
Hwa̒ Bi̒nh la̒ bu̒ng tất kố pớ mâ̭n ngă̒i, kôô̒ng pơ̭i ta̒n tlải khṷ pôl nổl doo̭c thew hưởng Dôông Nam, ti tôi pơ̭i tlải khṷ Tlươ̒ng Xơn ớ pên khải Tâi i ta̒ la̒ tha dêênh tư̒ bô̒n diḙ̂, thung lṷng kôô̒ng hḙ̂ thôổng, thư̭c bâ̭t foong fủ. Ngăl pớ thơ̒i tiê̒n xứ, kon mo̭l i ta̒ khởm té tha khôổng ớ nơi ni̒ tlêênh meénh tất ni̒, tí la̭i môô̭ch nê̒n văn hwả nối thiểng thể zởi - "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” (VHHB).
