Ta̒n kác da̭i biếw tlaw dối, tháw lwâ̭n tloong hô̭i tháw.

Zi tích mải dả la̒ng Vă̒nh pơ̭i zi tích hang xỏm Tla̭i la̒ da̭i ziḙ̂n tiêw biếw wê̒l zi xán Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh tlêênh tất Hwa̒ Bi̒nh pô̭ tluổ kôô̒ng pơ̭i Viḙ̂t Nam pô̭ chung. Ni ko̒n la̒ ta̒ zi tích kháw kố kỏ zả tli̭ li̭ch xứ, văn hwả hấp zâ̭n, dôô̭c dảw, la̒ nguô̒n ta̒i ngwiên zu li̭ch kwỉ zả kuố tính tloong zai dwa̭n bớ kướ, hô̭i nhâ̭p pơ̭i liên kết bu̒ng.

Zi tích hang xỏm Tla̭i ản thi̒m dố năm 1975. Hang kỏ niên da̭i 21.000 năm kắch ngă̒i măi pơ̭i ta̒ ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố hoo̭c kấp kuốc za năm 2001. Kwa tư̒ lâ̒n diê̒w tla, thảm xát pơ̭i khai kwâ̭t ản dố khổi tư liḙ̂w khôống lô̒ baw gô̒m kỏ po̭ nhwiḙ̂n thế, xiêng thăng thủ, zi kốt mo̭l, gổm pơ̭i dă̭c biḙ̂t la̒ zi bâ̭ ho̒n khṷ lêênh têểnh ha̒ng ngi̒n hiḙ̂n bâ̭t. Cho têểnh măi, ni la̒ zi tích văn hwả Hwa̒ Bi̒nh kỏ bô̭ zi bâ̭t foong fủ nhất wê̒l kôông kṷ pă̒ng ho̒n khṷ.

Zi tích mải dả la̒ng Vă̒nh ản nha̒ kháw kố hoo̭c mo̭l Fáp M.Colani thi̒m ản dố, khai kwâ̭t pớ năm 1929 pơ̭i ản xếp ha̭ng zi tích kháw kố kấp kuốc za năm 2004. Zi tích ko̒n zư̭ ản ngwiên tla̭ng môô̭ch fâ̒n tơ̒ng văn hwả kôốc, tlêênh bắch mải khṷ ko̒n khả tư̒ lớp tlâ̒m tích kuố kí dḙ̂ tử. Zi tích kỏ diḙ̂ tơ̒ng zất tă̒i, dởng tố hơ̭p kôông kṷ ho̭n khṷ, gổm, mô̭ tảng kuố kư zân Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh niên da̭i pớ 17.000 - 8000 năm kắch ngă̒i măi…

Wiḙ̂c ản dố khổi lươ̭ng hiḙ̂n bâ̭t foong fủ, tơ̒ng văn hwả tă̒i kôô̒ng ta̒n zả tli̭ mởi tloong hang xỏm Tla̭i pơ̭i mải dả la̒ng Vă̒nh thơ̒i zan kwa i ta̒ tlửng tó ta̒n zi tlí văn hwả Hwa̒ Bi̒nh ớ tính Hwa̒ Bi̒nh ko̒n zất tư̒ bỉ ấn tí thu hút ta̒n kác nha̒ khwa hoo̭c thi̒m têểnh tí ngiên kửw tiếp wê̒l Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Cho dêênh, wiḙ̂c lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c dê̒ ngi̭ xếp ha̭ng zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t kháw kố hoo̭c hang xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p pơ̭i zi tích mải dả la̒ng Vă̒nh, xa̭ Iên Fủ khắng di̭nh tâ̒m kwan tloo̭ng kuố zi tích kháw kố hoo̭c tloong nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh.

Tloong hô̭i tháw, ta̒n da̭i biếw tháw lwâ̭n wê̒l ta̒n zả tli̭ kuố 2 zi tích; kôô̒ng pơ̭i kóp ỉ cho ta̒n ta̒i liḙ̂w kwan tloo̭ng tí la̒ xoong hô̒ xơ khwa hoo̭c tli̒nh Hô̭i dôô̒ng zi xán văn hwả kuốc za, tli̒nh Thú tưởng Chỉnh fú xếp ha̭ng la̒ zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t dổi pơ̭i 2 zi tích kuốc za hang xỏm Tla̭i pơ̭i mải dả la̒ng Vă̒nh.

Hô̭i tháw kỏ ỉ ngiḙ̂ kwan tloo̭ng tí khắng di̭nh zả tli̭ li̭ch xứ, văn hwả kuố 2 zi tích. Kwa di̭ cho dố, ni la̒ minh tlửng cho dẩw bết kố xươ kuố mo̭l ngwiên thwí ớ Viḙ̂t Nam pơ̭i khu bư̭c Dôông Nam Ả; la̒ mởi foong fủ thêm twiển, diếm zu li̭ch li̭ch xứ - văn hwả kuố tính, kết nổl zu li̭ch tloong hḙ̂ thôổng, kóp fâ̒n ta̭w dôô̭ng lư̭c fát tliến KT-XH, nhất la̒ kinh tể zu li̭ch kuố tính Hwa̒ Bi̒nh pô̭ tluổ, bu̒ng Tâi Bắc pô̭ chung. Fṷc bṷ tốt hơn nhu kâ̒w hướng thṷ văn hwả kuố mo̭l zân; la̒ kơ xớ fáp lỉ tí kwán lỉ, báw bḙ̂, tu bố, tôn ta̭w, fṷc hô̒i pơ̭i fát hwi ta̒n kác zi tích. Hô̭i tháw ko̒n kỏ ỉ ngiḙ̂ kwan tloo̭ng cho wiḙ̂c lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c tí dê̒ ngi̭ xếp ha̭ng zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t kuố 2 zi tích.

KÁC TIN KHÁC

Bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c tối thăi nhơ̒ mô hi̒nh zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng

Lưw zư̭ bán xắc văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Thiêng liêng Lḙ̂ Kă̒w ngư, thá hwa dăng tlêênh khôông Da̒

Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

---

Xa̭ Hơ̭p Tiển zư̒ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng

Kiếm tla tiển dô̭ zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong

Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t ti têểnh bu̒ng khỏ - Lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.