Văn hwả - Zu li̠ch

Khảm fả zi tích hang xỏm Tla̭i ớ Mươ̒ng Wang

Thử hal, 30/12/2024 | 12:01:12 Khwô̠ng

Kắch ni 20 năm, tiển xi̭ Ngwiển Viḙ̂t, Zảm dôốc Tluung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả da̒ fát hiḙ̂n huôl dổ di la̭i thơ̒i tiê̒n xứ za̒i chưư̒ng 6m ớ fiể Nam kướ hang xỏm Tla̭i, xa̭ Tân Lâ̭p (La̭c Xơn). Khi̒ fát hiḙ̂n, huôl di la̭i ni̒ ớ khu 60 – 70 cm, kỏ niên da̭i 8.000 – 9.000 năm, hiḙ̂n tla̭ng khâânh nhơ ngwiên vḙn.


Tiển xi̭ Ngwiển Viḙ̂t, Zảm dôốc Tluung tâm Tiê̒n xứ Dôông Nam Ả, zởi thiḙ̂w chiê xé kôô̒ng chiê̒n thôông wê̒l kác fát hiḙ̂n mởi kuố nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh in rẩw ớ hang xỏm Tla̭i. 


Kỏ diḙ̂ hi̒nh ản bao boo̭c deenh kwenh la̒ khṷ khươ dôô̒ng bă̒ng, hang ớ khươ khṷ deenh kweenh la̒ dôô̒ng Mươ̒ng Wang kẩl lo̭. Năm 1980 , tloong chiển di kôông tác ngiên kửw lâ̭p bán dô̒ kuố fương ản Hwa̒ Bi̒nh – Tân La̭c, dwa̒n diḙ̂ chất 203 da̒ fát hiḙ̂n dổ vết văn hwả ngwiên thwí ớ hang xỏm Tla̭i, thu ản 108 hiḙ̂n vâ̭t khṷ va̒ xương dôô̭ng vâ̭t kác lo̭i.

Tloong zi tích hang khṷ Tla̭i, wa̒i kác hiḙ̂n vâ̭t bă̒ng khṷ, ko̒n thu ản rất nhê̒w bo ốc va̒ thưư̭c vâ̭t. Wiḙ̂c fát hiḙ̂n kác hô̭t kảw, bo tlẩw tloong thơơ̒ng văn hwả hang khṷ tla̭i la̒ minh chưửng vâ̭t chất wê̒l môô̭ch nê̒n nôông ngiḙ̂p tlôông lo̭ rác xơ khai thơ̒i Văn hwả Hwa̒ Bi̒n. Dă̭c biḙ̂t kác nha̒ khwa hoo̭c da̒ fát hiḙ̂n ngôi mô̭ ớ diḙ̂ thơơ̒ng kỏ niên da̭i tlêênh 17.000 năm. Zi tích mo̭l dơ̒i hơ dớ la̭i ko̒n môô̭ch xổ bếp kúi, tloong rỉ tlo̭n nhất la̒ bếp kúi , tloong rỉ kỏ 3 ho̒n khṷ khả to, thôốch va̒ diến hi̒nh, dôổng vuunh mâ̒w dó xâ̭m. Cho dêểnh chf ni̒, kác nha̒ kháw kổ vấn chươ zí ma̭ hết kác bỉ ấn lưw zư̭ ta̭i hang xỏm Tla̭i.

Dêểnh hang khṷ Tla̭i, ha ản thi̒ hiếw kuô̭c khôổng ngươ̒i tiê̒n xứ Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Thew huôl khả kố 21 ngi̒n năm thuối nhơ zoong zu khéch wê̒l khi̒ xơ khai kuố tlơ̒i, dất. Loo̒ng hang chiê thee̒nh 3 ngăn, ngăn kân khươ kaw nhất kỏ 2 hôô̭c lo̭m nhơ 2 tlải tlơởng ka da̭i to bác bả. Kuổi năm 2014, tiển xi̭ Ngwiển Viḙ̂t la̒ môô̭ch tloong nhưửng ngươ̒i xảng lâ̭ tha "Kâw la̭c bô̭ kuố nhưửng ngươ̒i iêw mển Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” dưửng tha kêw go̭i fưởng ô̭i, kác nha̒ háw tâm iêw mển văn hwả zân tôô̭c doỏng kóp dớ khắc fuṷc ti̒nh tla̭ng ruṷng khṷ la̒ hư ha̭i zi xán. Moong muổn ớ ni tlớ thee̒nh nhưửng kẳi nôi kuố Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Dêểnh kôô̒ng hang khṷ Tla̭i, ngươ̒i zân va̒ zu kheéch ko̒n kỏ diê̒w kiḙ̂n tham kwan, thi̒m hiếw wê̒l khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng ngẳm khuung kắnh twiḙ̂t dḙp kuố thuung luṷng Mươ̒ng Wang – 1 tloong 4 Mươ̒ng lởn kuố tính Hwa̒ Bi̒nh.

KÁC TIN KHÁC

Bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c tối thăi nhơ̒ mô hi̒nh zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng
Lưw zư̭ bán xắc văn hwả Hwa̒ Bi̒nh
Thiêng liêng Lḙ̂ Kă̒w ngư, thá hwa dăng tlêênh khôông Da̒
Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Xa̭ Hơ̭p Tiển zư̒ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng

Kiếm tla tiển dô̭ zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong

Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t ti têểnh bu̒ng khỏ - Lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.