Chuô̒ Tiên nă̒m tlêênh diḙ̂ pa̒n xỏm La̭w Ngwa̭i, xa̭ Fủ Ngiḙ̂ (La̭c Thwí). Ha̒ng năm lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên khai hô̭i paw môô̒ng 4 Thết pơ̭i kẻw za̒i têểnh hết khảng 3 âm li̭ch, la̒ môô̭ch tloong ta̒n lḙ̂ hô̭i ká ản khai hô̭i tâ̒w tiên kuố tính. Ni la̒ lḙ̂ hô̭i tliê̒n thôổng kỏ tỉnh li̭ch xứ lô tơ̒i kuố mo̭l Mươ̒ng, i ta̒ ti paw tiê̒m thức kuố mo̭l zân diḙ̂ fương kôô̒ng zu kheéch khânh xa.
Chuô̒ Tiên, xa̭ Fủ Ngiḙ̂ (La̭c Thwí) thu hút kho̭m zu kheéch têểnh thăm kwan, chiêm bải.
Lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên khai hô̭i la̒ lḙ̂ hô̭i chung cho ká kwâ̒n thế zi tích xa̭ Fủ Ngiḙ̂. Lḙ̂ hô̭i tlỉnh ziḙ̂n tha ớ xân chuô̒ Tiên, lḙ̂ zước tiển hă̒nh pớ 4 diếm: dê̒n Tli̒nh, dê̒n Mâ̭w, nha̒ thơ̒ xắc, di̒nh Tlung. Pên keḙnh ta̒n kác dê̒n, chuô̒ Tiên kỏ nha̒ thơ̒ xắc zoong tư̒ zả tli̭ kwỉ. Ta̭i khu zi tích zấp ni̒ ko̒n zư̭ ản 10 xắc foong (bán chỉnh), tloong di̭ kỏ 5 xắc foong cho Thẳnh Tán Viên paw ta̒n kác năm 1853, 1880, 1887, 1909, 1924, xắc chí cho xa̭ Nhươ̭ng La̭w (năi la̒ xa̭ Fủ Ngiḙ̂), thơ̒ fṷng; 5 xắc foong ko̒n la̭i xắc foong cho Da̭i ka̒n kuốc za Nam Hái tứ bi̭ Thẳnh Nương i paw ta̒n kác năm tlêênh kôô̒ng pơ̭i xắc chí xa̭ Nhươ̭ng La̭w thơ̒ fṷng.
Kwâ̒n thế zi tích chuô̒ Tiên kỏ pê̒ tă̒i li̭ch xứ, la̒ nơi thơ̒ ta̒n bi̭ thâ̒n kỏ kôông pơ̭i la̒ng pơ̭i nước. Kăn kước thew nô̭i zung ta̒n kác xắc foong thi̒ ta̒n bi̭ thâ̒n ản thơ̒ tloong zi tích gô̒m: Tam bi̭ Tán Viên Xơn Thẳnh kôô̒ng Nam Hái tử bi̭ Thẳnh Nương. Kăn kử thew tư liḙ̂w diê̒w tla kháw xát thư̭c tể: dê̒n tli̒nh thơ̒ Tam bi̭ Dức Ôông; dê̒n Mâ̭w thơ̒ tố Âw Kơ; di̒nh Tlung thơ̒ Dức Buô pơ̭i Dức Thẳnh Ôông. Wiḙ̂c tố tlức lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên kỏ tư̒ ỉ ngiḙ̂: ta̭ ơn ta̒n kác bi̭ thâ̒n ta̒ kỏ kôông pơ̭i nước; kâ̒w môông năm mởi mươ thwâ̭n xỏ hwa̒, muô̒ ma̒ng bô̭i thu, nha̒ nha̒ iên pui, xỏm la̒ng thi̭nh bươ̭ng; tí nhân zân kỏ zi̭p pă̒i tó loo̒ng thă̒nh kỉnh, loo̒ng ngươ̭ng boo̭ng dổi pơ̭i ta̒n kác bi̭ thâ̒n; thwá ma̭n nhu kâ̒w văn hwả tâm linh kuố nhân zân pơ̭i zu kheéch khânh xa.
La̒ mo̭l kwêl hương La̭c Thwí, khôổng xa kwêl mé năm no̒ mḙ̂ Lương Thi̭ Xwân, fươ̒ng Thải Bi̒nh (TF Hwa̒ Bi̒nh) i wê̒l zư̭ khai hô̭i chuô̒ Tiên. Mḙ̂ Xwân chiê xé: Tloong lḙ̂ hô̭i ziḙ̂n tha ta̒n kác ngi lḙ̂ dă̭c xắc. Bớ tâ̒w la̒ lḙ̂ zước kiḙ̂w tam bi̭ Dức Ôông pớ dê̒n Tli̒nh; zước kiḙ̂w Thẳnh Mâ̭w pớ dê̒n Mâ̭w; zước kiḙ̂w kuố bi̭ thâ̒n tloong di̒nh pớ di̒nh Tlung; lḙ̂ pơ̭i zâng hương ớ chuô̒ Tiên. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n ngi lḙ̂ tlang ngiêm, ta̒n tôi ản tham za fâ̒n hô̭i, hwa̒ mêê̒nh paw khôông khỉ pui thươi, fẩn khới kuố pa̒ kon La̭c thwí mển kheéch. Fâ̒n hô̭i fô̒m tư̒ tlo̒ chơi zân zan kuố mo̭l Mươ̒ng nhơ kẻw ko, tấi kâ̭i, nẻm ko̒n, teẻnh máng, tli̒nh ziḙ̂n ngḙ̂ thwâ̭t chiêng Mươ̒ng, hát zân ka Mươ̒ng…
Thơ̒i zan kwa, tính pơ̭i hwiḙ̂n La̭c Thwí i ta̒ kỏ xư̭ kwan tâm báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên. Pớ năm 2005, lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên ản tố tlức pơ̭i ta̒n kác ngi thức, ngi tli̒nh kố tliê̒n ản fṷc hô̒i. Thew teẻnh zả kuố Xớ VH,TT&ZL, zấp ni̒, kwâ̒n thế zi chuô̒ Tiên la̒ diḙ̂ diếm zi̒n zư̭ pơ̭i fát tliến ản tốt nhất ta̒n zả tli̭ kuố zi tích xo pơ̭i ká thắi tính. Ta̒n kác iểw tổ hâ̒w nhơ ko̒n zư̭ ản khả tư̒. Kơ xớ bâ̭t chất ta̒n zi tích ngă̒i ka̒ng kái thiḙ̂n, nơng kấp. Ni la̒ tư liḙ̂w kôốc cho ta̒n nha̒ ngiên kửw wê̒l li̭ch xứ diḙ̂ fương, ngiên kửw wê̒l zân tôô̭c hoo̭c, la̒ kơ xớ tí xo xẳnh dă̭c tlưng văn hwả kuố ta̒n zân tôô̭c. Kwâ̒n thế zi tích chuô̒ Tiên tang la̒ miểng thu hút ản kho̭m zu kheéch hă̒nh hương, tham kwan, ngiên kửw…. Kwâ̒n thế zi tích chuô̒ Tiên la̒ ta̒i xán văn hwả kwỉ bẳw kuố hwiḙ̂n, kuố tính pơ̭i kuố kuốc za kâ̒n ản tôn tloo̭ng, zi̒n zư̭ tí khơi zâ̭l, fát hwi ta̒n tiê̒m năng văn hwả tloong nhân zân, kóp fâ̒n xâi zư̭ng, báw tô̒n nê̒n văn hwả tliê̒n thôổng dă̭c tlưng kuố zân tôô̭c Mươ̒ng lưw zư̭ cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Dôô̒ng chỉ Ngwiḙ̂n Văn Hái, Chú ti̭ch WBNZ hwiḙ̂n La̭c Thwí cho biết: Năm 2024, lḙ̂ hô̭i văn hwả – zu li̭ch chuô̒ Tiên ản tố tlức pơ̭i kwi mô kấp tính. Lḙ̂ hô̭i gô̒m môô̭ch khổ hwa̭t dôô̭ng tlỉnh: lḙ̂ xin bớ hô̭i, lḙ̂ khai hô̭i; tlương tli̒nh zaw lưw ngḙ̂ thwâ̭t zân zan; thi dẩw ta̒n môn thế thaw zân tôô̭c… Tloong khuôn khố lḙ̂ hô̭i tố tlức hô̭i chơ̭ xwân zư̭ kiển khwáng 20 zan ha̒ng, kôô̒ng pơ̭i tham za kuố ta̒n kác hwiḙ̂n: La̭c Xơn, Iên Thwí, Kim Bôi, Tân La̭c… Lḙ̂ hô̭i ản tố tlức kóp fâ̒n báw tô̒n, fát hwi ta̒n zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng kuố zân tôô̭c, dáp ửng nhu kâ̒w tơ̒i khôổng văn hwả, xinh hwa̭t tỉn ngươ̭ng kuố nhân zân; fát hwi tinh thâ̒n da̭i dwa̒n kết ta̒n zân tôô̭c kwáng bả, zởi thiḙ̂w zi xán văn hwả zân tôô̭c, thúc tấi fát tliến zu li̭ch kuố diḙ̂ fương kôô̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.