Chuô̒ Tiên nă̒m tlêênh diḙ̂ pa̒n xỏm La̭w Ngwa̭i, xa̭ Fủ Ngiḙ̂ (La̭c Thwí). Ha̒ng năm lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên khai hô̭i paw môô̒ng 4 Thết pơ̭i kẻw za̒i têểnh hết khảng 3 âm li̭ch, la̒ môô̭ch tloong ta̒n lḙ̂ hô̭i ká ản khai hô̭i tâ̒w tiên kuố tính. Ni la̒ lḙ̂ hô̭i tliê̒n thôổng kỏ tỉnh li̭ch xứ lô tơ̒i kuố mo̭l Mươ̒ng, i ta̒ ti paw tiê̒m thức kuố mo̭l zân diḙ̂ fương kôô̒ng zu kheéch khânh xa.
Chuô̒ Tiên, xa̭ Fủ Ngiḙ̂ (La̭c Thwí) thu hút kho̭m zu kheéch têểnh thăm kwan, chiêm bải.
Lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên khai hô̭i la̒ lḙ̂ hô̭i chung cho ká kwâ̒n thế zi tích xa̭ Fủ Ngiḙ̂. Lḙ̂ hô̭i tlỉnh ziḙ̂n tha ớ xân chuô̒ Tiên, lḙ̂ zước tiển hă̒nh pớ 4 diếm: dê̒n Tli̒nh, dê̒n Mâ̭w, nha̒ thơ̒ xắc, di̒nh Tlung. Pên keḙnh ta̒n kác dê̒n, chuô̒ Tiên kỏ nha̒ thơ̒ xắc zoong tư̒ zả tli̭ kwỉ. Ta̭i khu zi tích zấp ni̒ ko̒n zư̭ ản 10 xắc foong (bán chỉnh), tloong di̭ kỏ 5 xắc foong cho Thẳnh Tán Viên paw ta̒n kác năm 1853, 1880, 1887, 1909, 1924, xắc chí cho xa̭ Nhươ̭ng La̭w (năi la̒ xa̭ Fủ Ngiḙ̂), thơ̒ fṷng; 5 xắc foong ko̒n la̭i xắc foong cho Da̭i ka̒n kuốc za Nam Hái tứ bi̭ Thẳnh Nương i paw ta̒n kác năm tlêênh kôô̒ng pơ̭i xắc chí xa̭ Nhươ̭ng La̭w thơ̒ fṷng.
Kwâ̒n thế zi tích chuô̒ Tiên kỏ pê̒ tă̒i li̭ch xứ, la̒ nơi thơ̒ ta̒n bi̭ thâ̒n kỏ kôông pơ̭i la̒ng pơ̭i nước. Kăn kước thew nô̭i zung ta̒n kác xắc foong thi̒ ta̒n bi̭ thâ̒n ản thơ̒ tloong zi tích gô̒m: Tam bi̭ Tán Viên Xơn Thẳnh kôô̒ng Nam Hái tử bi̭ Thẳnh Nương. Kăn kử thew tư liḙ̂w diê̒w tla kháw xát thư̭c tể: dê̒n tli̒nh thơ̒ Tam bi̭ Dức Ôông; dê̒n Mâ̭w thơ̒ tố Âw Kơ; di̒nh Tlung thơ̒ Dức Buô pơ̭i Dức Thẳnh Ôông. Wiḙ̂c tố tlức lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên kỏ tư̒ ỉ ngiḙ̂: ta̭ ơn ta̒n kác bi̭ thâ̒n ta̒ kỏ kôông pơ̭i nước; kâ̒w môông năm mởi mươ thwâ̭n xỏ hwa̒, muô̒ ma̒ng bô̭i thu, nha̒ nha̒ iên pui, xỏm la̒ng thi̭nh bươ̭ng; tí nhân zân kỏ zi̭p pă̒i tó loo̒ng thă̒nh kỉnh, loo̒ng ngươ̭ng boo̭ng dổi pơ̭i ta̒n kác bi̭ thâ̒n; thwá ma̭n nhu kâ̒w văn hwả tâm linh kuố nhân zân pơ̭i zu kheéch khânh xa.
La̒ mo̭l kwêl hương La̭c Thwí, khôổng xa kwêl mé năm no̒ mḙ̂ Lương Thi̭ Xwân, fươ̒ng Thải Bi̒nh (TF Hwa̒ Bi̒nh) i wê̒l zư̭ khai hô̭i chuô̒ Tiên. Mḙ̂ Xwân chiê xé: Tloong lḙ̂ hô̭i ziḙ̂n tha ta̒n kác ngi lḙ̂ dă̭c xắc. Bớ tâ̒w la̒ lḙ̂ zước kiḙ̂w tam bi̭ Dức Ôông pớ dê̒n Tli̒nh; zước kiḙ̂w Thẳnh Mâ̭w pớ dê̒n Mâ̭w; zước kiḙ̂w kuố bi̭ thâ̒n tloong di̒nh pớ di̒nh Tlung; lḙ̂ pơ̭i zâng hương ớ chuô̒ Tiên. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n ngi lḙ̂ tlang ngiêm, ta̒n tôi ản tham za fâ̒n hô̭i, hwa̒ mêê̒nh paw khôông khỉ pui thươi, fẩn khới kuố pa̒ kon La̭c thwí mển kheéch. Fâ̒n hô̭i fô̒m tư̒ tlo̒ chơi zân zan kuố mo̭l Mươ̒ng nhơ kẻw ko, tấi kâ̭i, nẻm ko̒n, teẻnh máng, tli̒nh ziḙ̂n ngḙ̂ thwâ̭t chiêng Mươ̒ng, hát zân ka Mươ̒ng…
Thơ̒i zan kwa, tính pơ̭i hwiḙ̂n La̭c Thwí i ta̒ kỏ xư̭ kwan tâm báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên. Pớ năm 2005, lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên ản tố tlức pơ̭i ta̒n kác ngi thức, ngi tli̒nh kố tliê̒n ản fṷc hô̒i. Thew teẻnh zả kuố Xớ VH,TT&ZL, zấp ni̒, kwâ̒n thế zi chuô̒ Tiên la̒ diḙ̂ diếm zi̒n zư̭ pơ̭i fát tliến ản tốt nhất ta̒n zả tli̭ kuố zi tích xo pơ̭i ká thắi tính. Ta̒n kác iểw tổ hâ̒w nhơ ko̒n zư̭ ản khả tư̒. Kơ xớ bâ̭t chất ta̒n zi tích ngă̒i ka̒ng kái thiḙ̂n, nơng kấp. Ni la̒ tư liḙ̂w kôốc cho ta̒n nha̒ ngiên kửw wê̒l li̭ch xứ diḙ̂ fương, ngiên kửw wê̒l zân tôô̭c hoo̭c, la̒ kơ xớ tí xo xẳnh dă̭c tlưng văn hwả kuố ta̒n zân tôô̭c. Kwâ̒n thế zi tích chuô̒ Tiên tang la̒ miểng thu hút ản kho̭m zu kheéch hă̒nh hương, tham kwan, ngiên kửw…. Kwâ̒n thế zi tích chuô̒ Tiên la̒ ta̒i xán văn hwả kwỉ bẳw kuố hwiḙ̂n, kuố tính pơ̭i kuố kuốc za kâ̒n ản tôn tloo̭ng, zi̒n zư̭ tí khơi zâ̭l, fát hwi ta̒n tiê̒m năng văn hwả tloong nhân zân, kóp fâ̒n xâi zư̭ng, báw tô̒n nê̒n văn hwả tliê̒n thôổng dă̭c tlưng kuố zân tôô̭c Mươ̒ng lưw zư̭ cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Dôô̒ng chỉ Ngwiḙ̂n Văn Hái, Chú ti̭ch WBNZ hwiḙ̂n La̭c Thwí cho biết: Năm 2024, lḙ̂ hô̭i văn hwả – zu li̭ch chuô̒ Tiên ản tố tlức pơ̭i kwi mô kấp tính. Lḙ̂ hô̭i gô̒m môô̭ch khổ hwa̭t dôô̭ng tlỉnh: lḙ̂ xin bớ hô̭i, lḙ̂ khai hô̭i; tlương tli̒nh zaw lưw ngḙ̂ thwâ̭t zân zan; thi dẩw ta̒n môn thế thaw zân tôô̭c… Tloong khuôn khố lḙ̂ hô̭i tố tlức hô̭i chơ̭ xwân zư̭ kiển khwáng 20 zan ha̒ng, kôô̒ng pơ̭i tham za kuố ta̒n kác hwiḙ̂n: La̭c Xơn, Iên Thwí, Kim Bôi, Tân La̭c… Lḙ̂ hô̭i ản tố tlức kóp fâ̒n báw tô̒n, fát hwi ta̒n zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng kuố zân tôô̭c, dáp ửng nhu kâ̒w tơ̒i khôổng văn hwả, xinh hwa̭t tỉn ngươ̭ng kuố nhân zân; fát hwi tinh thâ̒n da̭i dwa̒n kết ta̒n zân tôô̭c kwáng bả, zởi thiḙ̂w zi xán văn hwả zân tôô̭c, thúc tấi fát tliến zu li̭ch kuố diḙ̂ fương kôô̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh.
Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
Vươ̒ la̒ diếm kă̭p văn hwả, kác kâw la̭c bô̭ (KLB) báw tô̒n fát hwi zả tli̭ văn hwả tlêênh diḙ̂ ba̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn ko̒n lad dươ̭c thưư̭c hă̒nh, môi tlươ̒ng cho ngḙ̂ nhân, nhưửng ngươ̒i am hiếw va̒ iêw thích văn hwả zân tôô̭c xinh hwa̭t, tâ̭p liḙ̂n, tlaw dối kinh ngiḙ̂m, ki̭ năng va̒ chiê̒n ră̭i cho thể hḙ̂ tlé.
