Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Ngḙ̂ nhân Ưw tủ Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn, khu mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí)
zởi thiḙ̂w ta̒n hiḙ̂n bâ̭t ớ khôông zan văn hwả Mươ̒ng.
Têểnh thăm khôông zan văn hwả kuố eenh Twẩn, ta̒n tôi chăng khói măng ngơ̭p bới tư̒ hiḙ̂n bâ̭t ản tlưng pă̒i tloong nha̒ khaa̒nh tliê̒n thôổng kuố zân tôô̭c Mươ̒ng. Tí fṷc bṷ ta̒n hwa̭t dôô̭ng biếw ziḙ̂n, tlú nhân tlang tlỉ hắn khu bư̭c xân khẩw pơ̭i tú kỉnh tí ha̒ng tlăm bô̭ tlang fṷc biếw ziḙ̂n tư̒ mă̒w…
Té tha pơ̭i ká lêênh ớ khu mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i, ka̭ ko̒n nhó thuối kuố Ngḙ̂ nhân Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn, mo̭l zân tôô̭c Mươ̒ng ti liê̒n pơ̭i tliê̒n thôổng thơ̒ Mâ̭w kuố za di̒nh. Năm 2012, khăw khi kôông tác khânh 13 năm tloong lư̭c lươ̭ng bṷ tlang, xwất ngṷ tlớ wê̒l diḙ̂ fương, pơ̭i moong hảw zư̭ zi̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả kuố zân tôô̭c, eenh thi̒m la̭i nha̒ khaa̒nh Mươ̒ng pơ̭i tă̒i kôông ngiên kửw foong tṷc tâ̭p kwản zân tôô̭c Mươ̒ng pớ khâi hơp têểnh ngă̒i măi, tloong wiḙ̂c la̒ ma, wiḙ̂c ti zu, kheéch chẳw, lḙ̂ hô̭i, muổ hát, chiêng, nha̭c kṷ ko̒ ke ôổng khảw, thiểng Mươ̒ng… tí chwiê̒n dă̭i cho thể hḙ̂ tlé hăi dẳi ho̭ hơn văn hwả kuố zân tôô̭c mêê̒nh.
Năm 2020, Zảw xư Lê Văn Lan wê̒l thăm, ngiên kửw pơ̭i khen tă̭ng wiḙ̂c báw tô̒n, zư̭ zi̒n pơ̭i fát hwi ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng tloong thơ̒i ki̒ tối mởi. Kôô̒ng pơ̭i Kâw la̭c bô̭ Xứ hoo̭c Lê Văn Lan i ta̒ wê̒l thăm, ngiên kửw pơ̭i khen tă̭ng wiḙ̂c báw tô̒n, zi̒n zư̭ pơ̭i fát hwi ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng tloong thơ̒i ki̒ tối mởi. Kôô̒ng pơ̭i Kâw la̭c bô̭ Zi xán văn hwả Mươ̒ng - miểng kới tâm hwiết kuố Ngḙ̂ nhân Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ản thă̒nh lâ̭p pớ khảng 11/2022 kôô̒ng pơ̭i 235 hô̭i biên tham za xinh hwa̭t.
Pớ năm 2020 - 2023, kôô̒ng pơ̭i ta̒n khôô̒ng zan hôô̭ng 750 m2, eenh tlưng pă̒i, zi̒n zư̭ ta̒n bâ̭t zṷng tloong tơ̒i khôổng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i hơn 2.000 hiḙ̂n bâ̭t gô̒m: 100 chiêng Mươ̒ng; 120 bâ̭t zṷng dô̒ oỏng; 200 bâ̭t zṷng dô̒ xử; 250 xán fấm dô̒ pă̒ng kâl; 45 xán fấm pă̒ng khâ̒ng, neenh; 150 xán fấm pă̒ng pái, ố, kê̒l thố kấm, tlang fṷc, 250 xán fấm mâl tle taanh; 55 bâ̭t zṷng nha̭c kṷ zân tôô̭c; khânh 150 tâ̒w khắch văn hwả mo̭l Mươ̒ng; khânh 200 bâ̭t zṷng pơ̭i xán fấm tôống hơ̭p.
Pên keḙnh di̭, ớ ta̒n kác hô̭i thi, hô̭i ziḙ̂n, ta̒n xư̭ kiḙ̂n ká, nhó kuố diḙ̂ fương tê̒w kỏ eenh Twẩn kóp mă̭t, biên da̭w tlương tli̒nh. Eenh zwi tli̒ hiḙ̂w kwá wiḙ̂c tâ̭p lwiḙ̂n pơ̭i chwiê̒n dă̭i văn hwả chiêng, xảng ta̭w ta̒n ba̒i muổ, hát zân tôô̭c Mươ̒ng pớ khâi hơ cho têểnh ngă̒i măi; zư̭ zi̒n pơ̭i chwiê̒n dă̭i wê̒l văn hwả nha̭c kṷ ko̒ ke ôổng khảw kôô̒ng ta̒n la̒n diḙ̂w hát bỉ Mươ̒ng; chwiê̒n dă̭i pô̭ âm thiểng Mươ̒ng cho thể hḙ̂ tlé, la̒ la̭i ta̒n tlo̒ chơi zân zan, zwi tli̒ văn hwả tlang fṷc pơ̭i foong tṷc tâ̭p kwản lḙ̂ hô̭i tliê̒n thôổng; tâ̭p lwiḙ̂n pơ̭i biếw ziḙ̂n ớ ta̒n tlương tli̒nh, xư̭ kiḙ̂n, hô̭i ngi̭, da̭i hô̭i, cha̒w mơ̒ng kí niḙ̂m, hô̭i la̒ng tliê̒n thôổng, ngă̒i hô̭i da̭i dwa̒n kết, zaw lưw ta̒n kâw la̭c bô̭ pơ̭i xinh hwa̭t thew ki̒ ha̒ng twâ̒n, ha̒ng khảng.
Kôô̒ng pơ̭i ta̒n toỏng kóp kuố mêê̒nh, eenh Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ản Hô̭i ngiên kửw khwa hoo̭c wê̒l Dôông Nam Ả Viḙ̂t Nam tă̭ng zănh hiḙ̂w ngḙ̂ nhân báw tô̒n, fát tliến văn hwả zân zan Viḙ̂t Nam; Viḙ̂n Tư bẩn pơ̭i da̒w ta̭w twa̒n kâ̒w tă̭ng báng wa̒ng binh zănh kả nhân tiêw biếw tloong xư̭ ngiḙ̂p báw tô̒n pơ̭i fát hwi zi xán fi bâ̭t thế da̭i ziḙ̂n kuố nhân lwa̭i; Viḙ̂n Ngiên kửw báw tô̒n pơ̭i fát hwi văn hwả zân tôô̭c tă̭ng tlủng nhâ̭n ngḙ̂ nhân tiêw biếw tất Viḙ̂t; Hô̭i Zi xán văn hwả Viḙ̂t Nam tlửng nhâ̭n la̒ gương lảng zi xán kỏ toỏng kóp tích kư̭c paw xư̭ ngiḙ̂p báw bḙ̂ pơ̭i fát hwi zi xán văn hwả zân tôô̭c; Viḙ̂n Khwa hoo̭c fát tliến nhân ta̒i pơ̭i tlỉ twḙ̂ Viḙ̂t tă̭ng zănh hiḙ̂w Ngḙ̂ nhân văn hwả Dôông Nam Ả - Viḙ̂t Nam. Tảng pô̭, eenh Twẩn binh zư̭ ản Chú ti̭ch nước tă̭ng zănh hiḙ̂w Ngḙ̂ nhân Ưw tủ wê̒l li̭nh bư̭c Tâ̭p kwản xa̭ hô̭i pơ̭i tỉn ngươ̭ng năm 2022.
Kôô̒ng pơ̭i ta̒n kôổng hiển chăng tlḙ̂t nhoo̭c, Ngḙ̂ nhân Ưw tủ Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ko̒n tích kư̭c tham za hwa̭t dôô̭ng an xinh xa̭ hô̭i, thiḙ̂n ngwiḙ̂n cho kwêl hương pơ̭i kôô̭ng dôô̒ng. Eenh tang toỏng kóp fâ̒n tích kư̭c paw wiḙ̂c zi̒n zư̭, báw tô̒n pơ̭i fát hwi ta̒n zả tli̭ zi xán văn hwả kuố zân tôô̭c têểnh ô̭i pa̭n tloong nước, kuốc tể.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.