Ta̒n năm khânh ni, xa̭ Hang Kiê (Mai Châw) zâ̒n tlớ thă̒nh diếm têểnh hấp zâ̭n, thu hút tư̒ kheéch zu li̭ch, dă̭c biḙ̂t la̒ zu kheéch nước wa̒i. Kỏ ản thă̒nh kwá ni̒ la̒ nhơ̒ ản dôô̒ng thwâ̭n, nô̭ lư̭c kuố kấp wí, tlỉnh kwiê̒n kôô̒ng mo̭l zân diḙ̂ fương. Tloong di̭ chăng thế chăng pô̭ têểnh kải Xu̒ng I Muổ, xỏm Hang Kiê - mo̭l ỉ pả Môông tâ̒w tiên mă̭nh za̭n la̒ zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng tê̒w la̒ pơ̭i báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng zân tôô̭c.
Kải Xu̒ng I Muổ (mo̭l mă̭c tlang fṷc zân tôô̭c Môông) kôô̒ng zu kheéch khăw khi ản páw
kắch nhuô̭m pái kúô dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c Môông.
Thăm xỏm Hang Kiê tloong môô̭ch ngă̒i maách mé, ngôl nha̒ khaa̒nh nhó kuố za di̒nh kải I Muổ nă̒m ớ ngăl khânh ta̭ng khả kải. Ản kải zoong paw thăm kwan kơ nơi kuố mêê̒nh, ta̒n tôi bi̭ thu hút bới kải môô̭c ma̭c pơ̭i bán xắc văn hwả tliê̒n thôổng zân tôô̭c ản dố ho̭ tloong kiển tlức kôô̒ng kắch pă̒i tlỉ ta̒n dô̒ bâ̭t pên tloong ngôl nha̒. Ớ Homestay I Muổ ka̭ ni̒, ta̒n zu kheéch mo̭l nước wa̒i măng pui pé bi̒ ản tlái ngiḙ̂m wḙ xáp oong. Pô̭ wê̒l kơ zwiên kwiết di̭nh la̒ zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng, kải I Muổ chiê xé: ta̭w hwả ban cho bu̒ng tất ni̒ kắnh kwan thiên nhiên thươi thôốch, khỉ hâ̭w maách mé. Hơn nươ, kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Môông ớ Hang Kiê i zư̭ zi̒n ản tư̒ nét văn hwả nhơ tlang fṷc tliê̒n thôổng, dô̒ ăn oỏng, la̒ng ngê̒ thêw, chuông pái, nhuô̭m tla̒m, wḙ xáp oong, lo̒ ze̒n… Ni la̒ tiê̒m năng diḙ̂ fương mo̒ ít miểng no̒ ko̒n kỏ ản. Khai thác thể mă̭nh di̭, hơn 10 năm kwa, I Muổ chăng tlâ̒ng nô̭ lư̭c xâi zư̭ng khu ngí zươ̭ng tỏn kheéch, bươ̒ tí nơng kaw thu nhâ̭p, bươ̒ kóp fâ̒n fát tliến zu li̭ch kuố diḙ̂ fương.
I Muổ zu̒ng ngôl nha̒ khaa̒nh kuố mêê̒nh ớ xỏm Hang Kiê la̒ miểng tỏn kheéch. Zu kheéch têểnh ni tlú iểw mo̭l nước wa̒i. Nả têểnh tí thi̒m hiếw pơ̭i tlái ngiḙ̂m văn hwả bán diḙ̂ kwa ta̒n kôông wiḙ̂c zất chi la̒ tơ̒i thươ̒ng kúô dôô̒ng ba̒w mo̭l Môông nhơ: thêw thuô̒, wḙ xáp oong, nhuô̭m pái, la̒ chẩi xỏ… Ta̒n ngă̒i tâ̒w, kải i bất ngơ̒ wê̒l nhu kâ̒w tlái ngiḙ̂m pơ̭i khả bơ̭ ngơ̭ tloong wiḙ̂c tỏn kheéch. Mé khăw di̭, dâ̒n dâ̒n kải i ta̒ xâi zư̭ng ản tlương tli̒nh tlái ngiḙ̂m thu bi̭ tí fṷc bṷ zu kheéch ản tốt hơn.
Ti kôô̒ng pơ̭i wiḙ̂c la̒ mởi, nơng kaw chất lươ̭ng zi̭ch bṷ, I Muổ tích kư̭c chiê xé, kwáng bả hi̒nh ắnh homestay kuố nha̒ mêê̒nh kwa ta̒n tlang ma̭ng xa̭ hô̭i. Nhơ̒ di̭ zu kheéch hăi dẳi têểnh pơ̭i lưw tlủ ớ la̭i ni tăng lêênh tơ̒ng năm. Pớ wiḙ̂c chí kỏ môô̭ch ngôl nha̒ khaa̒nh ngí kôô̭ng dôô̒ng, homestay i ta̒ ản bớ hôô̭ng thêm tư̒ Bungalow xuung kweenh tí dáp ửng nhu kâ̒w ngí zươ̭ng, tlái ngiḙ̂m kúô kheéch zu li̭ch. Têểnh măi, khăw hơn mươ̒l năm bớ kướ tỏn kheéch zu li̭ch. I Muổ i ta̒ hải ản tư̒ "tlải ngoo̭ch”, Mơ̭i mo̒ năm, kỏ têểnh ká ngi̒n kheéch zu li̭ch tloong pơ̭i wa̒i nước têểnh pơ̭i khu ngí zươ̭ng kuố za di̒nh kải. Homestay I Muổ i ta̒ tlớ thă̒nh miểng têểnh kwen thuô̭c kúô tư̒ zu kheéch pớ thă̒nh fổ Hô̒ Chỉ Minh, Da̒ Nă̭ng, Ha̒ Nô̭i… hăi pớ ta̒n kác nước: Fáp, Dức, Tâi Ban Nha, Ănh, Úc… tê̒w ha̒i loo̒ng tí la̭i lưw bút.
Homestay I Muổ ản bớ hôô̭ng i ti kôô̒ng pơ̭i law dôô̭ng diḙ̂ fương kỏ thêm kơ hô̭i wiḙ̂c la̒. Kôô̒ng pơ̭i lươ̭ng kheéch zu li̭ch lưw tlủ, tlung bi̒nh mơ̭i mo̒ khảng homestay thu hút khwáng 250 mo̭l. Nơi ni̒ ta̭w ản wiḙ̂c la̒ cho 4 - 7 mo̭l la̒ wiḙ̂c, kỏ ka̭ kaw diếm tăng lêênh 7 - 10 mo̭l la̒ wiḙ̂c, thu nhâ̭p bi̒nh kwân 4 - 5 tliḙ̂w dôô̒ng/mo̭l/khảng. Ngỏ paw ta̒n thă̒nh kwá kỏ ản thơ̒i zan kwa, zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng nhơ tiê dẳng chiểw paw hôô̭c lṷng Hang Kiê. Pớ mo̭l ỉ pả zân tôô̭c thiếw khổ nhó kon, mé ngẳm ngi̭, tâm hwiết hưởng têểnh ká kôô̭ng dôô̒ng, kải i ta̒ toỏng kóp chăng nhó paw wiḙ̂c chwiê̒n kám hửng, la̒ tẩm gương kuố xỏm, bán kuố bu̒ng kaw.
Dôô̒ng chỉ Kha̒ A Lăw, Chú ti̭ch WBNZ xa̭ Hang Kiê cho hăi: Chăng chí xán xwất - kinh zwănh zói zoong la̭i thă̒nh kwá cho bán thân pơ̭i za di̒nh, kải Xu̒ng I Muổ ka̭ no̒ i tlăn tlớ, tâm hwiết tloong wiḙ̂c zúp dơ̭, hưởng zâ̭n ta̒n hô̭ tloong xỏm kôô̒ng la̒ zu li̭ch, kôô̒ng nô̭ lư̭c bươn lêênh tha khói kải tỏl nge̒w, kóp fâ̒n fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i ớ diḙ̂ fương. Ôông pa̒ I Muổ i ta̒ zúp dơ̭ ká mươ̒l hô̭ mo̭l Môông ớ Hang Kiê kôô̒ng bớ homestay. Pa̒ kon mo̭l Môông i dâ̒n thăi tối kắch ngẳm ngi̭ xán xwất. I ta̒ hăi tâ̭n zṷng, khai thác lơ̭i thể kuố diḙ̂ fương tí fát tliến kinh tể. Wa̒i tha, I Muổ i la̒ diến hi̒nh tiêw biếw tloong kôông tác tư̒ thiḙ̂n, nhân da̭w ớ diḙ̂ fương. Kwa wiḙ̂c kết nổl pơ̭i tư̒ nha̒ háw tâm. Kải i ta̒ hôốc páw ản ta̒n dwa̒n tư̒ thiḙ̂n wê̒l úng hô̭ dô̒ zu̒ng hoo̭c tâ̭p, kwâ̒n ảw ẩm cho hoo̭c xinh ớ ta̒n tlươ̒ng hoo̭c kôô̒ng pơ̭i pa̒ kon kuố hal xa̭ Hang Kiê pơ̭i Pa̒ Ko̒.
Kôô̒ng pơ̭i nô̭ lư̭c tloong xán xwất kinh zwănh, ta̒n toỏng kóp paw wiḙ̂c fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i kuố diḙ̂ fương, năm 2021, kải Xu̒ng I Muổ binh zư̭ ản Chú ti̭ch WBNZ tính tă̭ng bă̒ng khen wê̒l thă̒nh tích xwất xắc tloong xán xwất kinh zwănh zai dwa̭n 2018 - 2020.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.