Hwa̒ Bi̒nh la̒ bu̒ng tất kỏ bê̒ tă̒i li̭ch xứ, văn hwả, môô̭ch tloong ta̒n kải tất kuố mo̭l Viḙ̂t kố. Tloong tính kỏ tư̒ zân tôô̭c kôô̒ng khôổng, tloong di̭ zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ mo̭l bán diḙ̂, kỏ nguô̒n kôốc kôô̒ng pơ̭i mo̭l Viḙ̂t kố, tlủ ớ tư̒ tính khải Bắc, mé tâ̭p tlung kho̭m nhất la̒ ớ tính Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng pơ̭i nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” nối thiểng i ta̒ kết tinh dêênh kải thôốch tḙp kuố bu̒ng tất, kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh.
Dôô̒ng chỉ Ngwiḙ̂n Fi Loong, Wí biên zư̭ khwiết Ban Chấp hă̒nh T.Ư Dáng, Bỉ thư Tính wí thăm ta̒n kác hô̭ zân xa̭ Foong Fủ, hwiḙ̂n Tân La̭c.
Kwản tliḙ̂t kwán diếm, tlú tlương kuố Dáng, Nha̒ nước wê̒l fát tliến văn hwả pê̒n bư̭ng, xâi zư̭ng pơ̭i fát tliến kon mo̭l la̒ nhiḙ̂m bṷ tloo̭ng iểw, ka̭ no̒ i fái la̒, wê̒l lô wê̒l za̒i, la̒ tlắch nhiḙ̂m kuố ká hḙ̂ thôổng tlỉnh tli̭; iểw tổ kon mo̭l zoong tỉnh kwiết di̭nh ká thắi ta̒n thẳng lơ̭i kuố kắch ma̭ng kôô̒ng pơ̭i kôông kuô̭c tối mởi dất nước. Văn hwả ản xác di̭nh la̒ wiḙ̂c dô̭t fả chiển lươ̭c tloong thư̭c hiḙ̂n Ngi̭ kwiết da̭i hô̭i Dáng bô̭ tính. Tính wí, HDNZ, WBNZ tính kôô̒ng ta̒n diḙ̂ fương i ta̒ ban hă̒nh tư̒ văn bán chí da̭w, tliến khai tna̒ kắch la̒ xảng ta̭w, hiḙ̂w kwá.
Tính wí i ta̒ ban hă̒nh Ngi̭ kwiết wê̒l xâi zư̭ng pơ̭i fát tliến văn hwả, kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh dáp ửng iêw kâ̒w fát tliến pê̒n bư̭ng dất nước tloong xư̭ ngiḙ̂p kôông ngiḙ̂p hwả, hiḙ̂n da̭i hwả kôô̒ng xu thể hô̭i nhâ̭p kuốc tể. Ngă̒i 11/10/2021, Tính wí ban hă̒nh ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/TU wê̒l báw tô̒n pơ̭i fát hwi zi xán văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh zai dwa̭n 2021 - 2025, hưởng têểnh năm 2030. WBNZ tính ban hă̒nh Kể hwă̭ch tliến khai thư̭c hiḙ̂n Chiển lươ̭c fát tliến văn hwả têểnh năm 2030 tlêênh diḙ̂ pa̒n tính Hwa̒ Bi̒nh. Tính i ta̒ tâ̭p tlung chí da̭w ta̒n zái fáp báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh. Thew di̭, hḙ̂ thôổng zi xán văn hwả bâ̭t thế, fi bâ̭t thế foong fủ pơ̭i hết khức kwỉ bẳw kuố ta̒n zân tôô̭c i ta̒ ản kwan tâm dâ̒w tư báw tô̒n, fát hwi hiḙ̂w kwá, la̒ cho ta̒n zả tli̭ zi xán văn hwả thẩm khu, lan hôô̭ng tloong tơ̒i khôổng xa̭ hô̭i. Mổi kwan hḙ̂ kuố báw tô̒n, báw bḙ̂ pơ̭i khai thác, fát hwi zi xán văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c tê̒w pơ̭i fát tliến zu li̭ch pê̒n bư̭ng, nơng kaw tơ̒i khôổng bâ̭t chất, tinh thâ̒n kuố nhân zân ản xứ lỉ ha̒i hwa̒. Kỏ ản ta̒n kết kwá tlêênh la̒ kơ xớ tí xâi zư̭ng pơ̭i fát tliến văn hwả, kon mo̭l, kóp fâ̒n fát tliến nhănh pơ̭i pê̒n bư̭ng tính Hwa̒ Bi̒nh tloong zai dwa̭n mởi.
Ngă̒i 24/11/2023, WBNZ tính ban hă̒nh Kwiết di̭nh fê zwiḙ̂t Dê̒ ản "báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” zai dwa̭n 2023 - 2030”, xác di̭nh mo̭l zân la̒ tlú thế tloong kôông tác báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ văn hwả. Báw tô̒n, fát hwi ta̒n zả tli̭ thô tḙp, dă̭c xắc tê̒w pơ̭i xwả tá ta̒n hú tṷc la̭c hâ̭w. La̒ cho zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” tlớ thă̒nh ta̒i xán fát tliến; wiḙ̂c dâ̒w tư kâ̒n la̒ hơ̭p kôô̒ng pơ̭i kwi hwă̭ch. Kwa di̭, hwi dôô̭ng nguô̒n lư̭c dâ̒w tư, kwán lỉ, báw bḙ̂, khai thác pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả tliê̒n thôổng, zi xán văn hwả kháw kố tê̒w pơ̭i wiḙ̂c fát tliến zu li̭ch pê̒n bư̭ng, kóp fâ̒n thúc tấi fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i, nơng kaw tơ̒i khôổng bâ̭t chất, tinh thâ̒n kuố nhân zân.
Dê̒ ản tlú tlương dâ̒w tư xâi zư̭ng môô̭ch khổ khu báw tô̒n, khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng, Mo Mươ̒ng; fṷc chể zả tli̭ văn hwả bâ̭t thế; báw tô̒n pơ̭i fát tliến 5 diếm zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng; fát hwi ta̒n zả tli̭ văn hwả fi bâ̭t thế zân tôô̭c Mươ̒ng; tăng kươ̒ng kwáng bả, fát hwi nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh. Báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng fái tê̒w pơ̭i wiḙ̂c xwả tá ti ta̒n hú tṷc la̭c hâ̭w, fát hwi ta̒n zả tli̭ thôốch tḙp, dă̭c xắc, tê̒w pơ̭i xâi zư̭ng văn hwả Mươ̒ng, kon mo̭l Mươ̒ng, zảw zṷc da̭w dức, lổi khôổng thôốch tḙp cho thể hḙ̂ tlé. Koi zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c la̒ nê̒n táng tinh thâ̒n, la̒ dôô̭ng lư̭c fát tliến kinh tể, cho dêênh fái báw tô̒n, fát hwi văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ po cho hơ̭p pơ̭i thơ̒i da̭i, hơ̭p pơ̭i kwi hwă̭ch, kể hwă̭ch fát tliến kinh tể - xa̭ hô̭i diḙ̂ fương…
Zấp ni̒ tính tang tliến khai la̒ ta̒n kôông wiḙ̂c nhơ: Kwi hwă̭ch xâi zư̭ng ta̒n ha̭ng mṷc tloong khu báw tô̒n khôông zan văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng tê̒w pơ̭i wiḙ̂c fát tliến zu li̭ch ớ xa̭ Foong Fủ, hwiḙ̂n Tân La̭c. Tê̒w kôô̒ng pơ̭i Viḙ̂n Âm nha̭c kôô̒ng ta̒n tính, thă̒nh fổ la̒ xoong bô̭ hô̒ xơ khwa hoo̭c zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tli̒nh Thú tưởng Chỉnh fú dḙ̂ tli̒nh tố tlức UNESCO gi zănh paw zănh xắch zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kâ̒n báw bḙ̂ khấn kấp. Ti kiếm kê, xưw tâ̒m zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuố zân tôô̭c Mươ̒ng.
Wê̒l báw tô̒n pơ̭i fát hwi nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh”, la̒ xoong hô̒ xơ khwa hoo̭c zi tích hang xỏm Tla̭i pơ̭i Mải khṷ La̒ng Wă̒nh, hwiḙ̂n La̭c Xơn, tli̒nh Chỉnh fú kwiết di̭nh xếp ha̭ng zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t thew kwi di̭nh… Tính i ta̒ thă̒nh lâ̭p Ban Chí da̭w tí la̒ Dê̒ ản "Báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i nê̒n "Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh” zai dwa̭n 2023 - 2030”. Hưởng têểnh mṷc tiêw, hưởng ti tú tể, dê̒ kaw bai tlo̒ tlắch nhiḙ̂m kuố thă̒nh biên ban Chí da̭w pớ tính thuổng kơ xớ, tính tang chú dôô̭ng, tích kư̭c hô̭i nhâ̭p kuốc tể wê̒l văn hwả teénh hưởng têểnh la̒ dêênh khôông zan báw tô̒n nê̒n văn hwả Hwa̒ Bi̒nh, fát hwi ản tư̒ zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng kôô̒ng pơ̭i nê̒n Văn hwả Hwa̒ Bi̒nh tloong thơ̒i zan têểnh.
Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.
Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.
Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?
Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.