Tlang fṷc tliê̒n thôổng ză̒w bán xắc, dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c Mươ̒ng ớ 4 xa̭: Iên Bi̒nh, Iên Tlung, Tiển Xwân, Dôông Xwân tư̭ ha̒w tham za ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả tiêw biếw kuố thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i.

Tlớ thă̒nh môô̭ch bô̭ fâ̭n hoo̭ch kuố Thú dô ngi̒n năm văn hiển, tôi tin hă̒ng kản bô̭ pơ̭i nhân zân 4 xa̭ tiếp tṷc fát hwi tliê̒n thôổng thôốch tḙp kuố kwêl hương, nhănh choỏng hwa̒ nhâ̭p, kôô̒ng pơ̭i ka̭ no̒ i zư̭ zi̒n bán xắc văn hwả thôốch tḙp kuố zân tôô̭c mêê̒nh, la̒ ản thêm tư̒ ta̒n zả tli̭ dă̭c xắc kuố văn hwả Ha̒ Nô̭i…” - Di̭ la̒ lơ̒i kới têểnh tâm hwiết kuố dôô̒ng chỉ Bu̒i Văn Tính, ngwiên Wí biên Tlung ương Dáng, Ngwiên Bỉ thư Tính wí Hwa̒ Bi̒nh, tlêênh kương bi̭ la̒ Chú ti̭ch WBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh tloong ka̭ la̒ lḙ̂ pa̒n zaw 4 xa̭: Dôông Xwân, Tiển Xwân, Iên Bi̒nh, Iên Tlung pớ tính Hwa̒ Bi̒nh wê̒l thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i. lḙ̂ pa̒n zaw ản tố tlức paw lảng khởm ngă̒i 8/8/2008, ớ WBNZ tính Hwa̒ Bi̒nh.

Tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n kuố Thú dô

Thew Kwiết di̭nh kuố WBNZ thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i, ká thắi ziḙ̂n tích tư̭ nhiên kôô̒ng zân khổ 3 xa̭: Tiển Xwân, Iên Bi̒nh, Iên Tlung ản zaw wê̒l hwiḙ̂n Thă̭ch Thất kwán lỉ; ziḙ̂n tích tư̭ nhiên kôô̒ng zân khổ xa̭ Dôông Xwân ản zaw wê̒l hwiḙ̂n Kuốc Wai. Tôống zân khổ kuố 4 xa̭ ớ paw thơ̒i ka̭ mởi xát nhâ̭p wê̒l Ha̒ Nô̭i khwáng 20.250 mo̭l, tloong di̭, zân tôô̭c Mươ̒ng chiểm khânh 70%.

Xo pơ̭i kwi mô zân khổ kuố Ha̒ Nô̭i "mởi”, kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Mươ̒ng ớ 4 xa̭ miê̒n nủi Hwa̒ Bi̒nh xáp nhâ̭p paw Thú dô chôổng nhơ zoo̒ng pển hỏl pắt nguô̒n pớ miê̒n khṷ tô̒l khăw di̭ hwa̒ paw zoo̒ng chắi thẳn kuố môô̭ch zoo̒ng khôông ká hôô̭ng. Tloong dơ̭t bớ hôô̭ng diḙ̂ zởi hă̒nh tlỉnh zoong tỉnh dô̭t fả chiển lươ̭c ni̒, Thú dô Ha̒ Nô̭i hơ̭p nhất ká thắi ziḙ̂n tích tư̭ nhiên kôô̒ng zân khổ kuố tính Ha̒ Tâi, hwiḙ̂n Mê Linh kuố tính Vi̭nh Fúc pơ̭i 4 xa̭ thuô̭c hwiḙ̂n Lương Xơn kuố tính Hwa̒ Bi̒nh. Khăw diê̒w tlính, Ha̒ Nô̭i tlớ thă̒nh môô̭ch tloong thú dô kỏ ziḙ̂n tích kôô̒ng pơ̭i zân khổ kho̭m tlêênh thể zởi, kôô̒ng pơ̭i ziḙ̂n tích tư̭ nhiên 3.324 km², zân khổ tlêênh 6,45 tliḙ̂w mo̭l. Ni la̒ kô̭t môốc li̭ch xứ kwan tloo̭ng, bớ tha thơ̒i ki̒ fát tliến tí Thú dô Ha̒ Nô̭i xửng tảng la̒ tlung tâm trâ̒w na̭w kuố ká nước, tư̭ tin hưởng têểnh mṷc tiêw tlớ thă̒nh tlung tâm kinh tể - văn hwả kuố Dôông Nam Ả tloong tương lai.

Tlêênh li̭nh bư̭c văn hwả, kôô̒ng pơ̭i wiḙ̂c bớ hôô̭ng diḙ̂ zởi hă̒nh tlỉnh, Ha̒ Nô̭i tlớ thă̒nh miểng hô̭i tṷ kuố tư̒ zả tli̭ văn hwả dă̭c xắc. Văn hwả Thăng Loong mâ̭n ngă̒i i ta̒ ản di̭nh hi̒nh pớ ha̒ng ngi̒n năm li̭ch xứ, măi hơ̭p thêm ta̒n tinh hwa văn hwả kuố bu̒ng văn hwả xử Dwa̒i, kuố bu̒ng Xơn Nam Thươ̭ng, ta̒n dôô̭c dảw kuố văn hwả ta̒n zân tôô̭c thiếw khổ bu̒ng Tâi Bắc… Cho dêênh, Thú dô kuố ká nước chăng tlí la̒ nơi lẳng doo̭ng ha̒w khỉ Thăng Loong mo̒ ko̒n tlớ thă̒nh nơi hô̭i tṷ pơ̭i lan twá kuố tư̒ zả tli̭ văn hwả Viḙ̂t.

Văn hwả Mươ̒ng hwa̒ nhâ̭p

Mḙ̂ Ngwiḙ̂n Thi̭ Ha̒ ớ thôn 5, xa̭ Iên Bi̒nh, hwiḙ̂n Thă̭ch Thất la̒ mo̭l Mươ̒ng tlỉnh kôốc Hwa̒ Bi̒nh. Pớ tơ̒i ta̒n ha̭m hal pên chủ tả pơ̭i kṷ môô̭ng tê̒w té tha pơ̭i ká lêênh ớ xử Mươ̒ng thuô̭c xa̭ Iên Bi̒nh cho dêênh kải kôốc văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng i ta̒ bảm khu tloong mo̭l. Nhở la̭i hơn 16 năm wê̒l tlước, ka̭ hẳi dẳi tin khắp tlớ thă̒nh kôông zân kuố Thú dô, mḙ̂ Ha̒ chiê xé: ka̭ di̭, tâm tla̭ng kuố tôi i chôổng nhơ ta̒n tưở khác tê̒w zất khỏ tá bi̒ ta̒n tôi chuô ngẳm tha ản ta̒n thăi tối tloong kuô̭c khôổng kuố mêê̒nh. Mé la̒ mo̭l Viḙ̂t Nam thi̒ ăi i tư̭ ha̒w wê̒l Thú dô Ha̒ Nô̭i. Bán thân tôi ka̭ di̭ zất fẩn khới bi̒ kwêl hương ản tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n kuố Ha̒ Nô̭i…

"Dâ̒n dâ̒n, kôô̒ng pơ̭i thơ̒i zan, kỏ tư̒ thăi tối tloong tơ̒i khôổng kon mo̭l kôô̒ng pơ̭i ká bu̒ng kwêl Iên Bi̒nh la̒ cho mo̭l zân ta̒n tôi măng ản wê̒l ta̒n kải măl mẳn khi ản tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n kuố Ha̒ Nô̭i. Mé, zu̒ kỏ tư̒ thăi tối têểnh no thi̒ ta̒n tôi i chăng kwê̒nh nguô̒n kôốc, i la̒ mo̭l Mươ̒ng pơ̭i tlân kwỉ zi̒n zư̭ bán xắc văn hwả zân tôô̭c” - mḙ̂ Ha̒ pô̭ meḙnh.

Ka̭ xáp nhâ̭p thêm 4 xa̭ kuố Hwa̒ Bi̒nh kôô̒ng ká thắi tính Ha̒ Tâi (kṷ), kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Mươ̒ng ớ Thú dô ản bớ hôô̭ng tảng kế wê̒l zân khổ. Wa̒i zân khổ 4 "xa̭ Mươ̒ng” kṷ kuố Hwa̒ Bi̒nh, ko̒n kỏ môô̭ch bô̭ fâ̭n mo̭l Mươ̒ng i ta̒ pớ khôổng kổ kết thă̒nh kôô̭ng dôô̒ng zân kư lô tơ̒I ớ ta̒n hwiḙ̂n Ba Vi̒, Mi̭ Dức, Kuốc Wai. Thew bảw kảw kuố Kṷc Thôổng kê paw ka̭ khảng 4/2019, zân tôô̭c Mươ̒ng chiểm khwáng 57,66% tloong tôống khổ ta̒n zân tôô̭c thiếw khổ tlêênh diḙ̂ pa̒n Ha̒ Nô̭i, tâ̭p tlung tlú iểw ớ ta̒n hwiḙ̂n: Ba Vi̒ (25.047 mo̭l), Thă̭ch Thất (11.464 mo̭l), Kuốc Wai (6.078 mo̭l), Mi̭ Dức (5.541 mo̭l). Zơ̒ng di̭, kôô̒ng wiḙ̂c hwa̒ nhâ̭p pơ̭i ta̒n zân tôô̭c khác ớ thú dô, tloong tlỉnh kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Mươ̒ng i kỏ hwa̒ nhâ̭p kuố ta̒n bu̒ng Mươ̒ng ớ Hwa̒ Bi̒nh pơ̭i ta̒n bu̒ng Mươ̒ng thuô̭c xử Dwa̒i - Ha̒ Tâi (kṷ).

Kôô̒ng pơ̭i wiḙ̂c hwa̒ nhâ̭p wê̒l zân kư, dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c Mươ̒ng ớ Thú dô ản gi nhâ̭n la̒ hwa̒ nhâ̭p khu hôô̭ng wê̒l văn hwả, kôô̭ng hướng thêm ta̒n zả tli̭ mởi cho tơ̒i khôổng văn hwả Ha̒ Nô̭i.

Bảw kảw kết kwá thư̭c hiḙ̂n Dê̒ ản "Tôống kiếm kê, báw bḙ̂ zi xán văn hwả fi bâ̭t thế tlêênh diḙ̂ pa̒n Ha̒ Nô̭i”, Xớ Văn hwả pơ̭i Thế thaw thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i cho hăi: Thă̒nh fổ zấp ni̒ kỏ 5.922 zi tích ản kiếm kê (tloong di̭ kỏ 1 zi xán văn hwả thể zởi, 21 kṷm zi tích kuốc za dă̭c biḙ̂t, 1.160 zi tích kuốc za, 1.456 zi tích kấp thă̒nh fổ). Tloong tôống khổ 1.793 zi xán văn hwả fi bâ̭t thế ản dố, kiếm kê pơ̭i zoong paw zănh khắch báw bḙ̂, kỏ 77 zi xán kỏ tlú dê̒ thư̭c hă̒nh la̒ kôô̭ng dôô̒ng mo̭l zân tôô̭c thiếw khổ, kôô̒ng pơ̭i ta̒n lwa̭i hi̒nh: lḙ̂ hô̭i tliê̒n thôổng, ngḙ̂ thwâ̭t tli̒nh ziḙ̂n zân zan, ngê̒ thú kôông tliê̒n thôổng, ngư̭ văn zân zan, tâ̭p kwản xa̭ hô̭i, tli thức zân zan.

Wê̒l wiḙ̂c xâi zư̭ng hô̒ xơ ngḙ̂ nhân, tỉnh têểnh khảng 7/2020, thă̒nh fổ kỏ 76 ngḙ̂ nhân binh zư̭ ản foong tă̭ng pơ̭i tlwi tă̭ng zănh hiḙ̂w ngḙ̂ nhân Nhân zân, ngḙ̂ nhân Ưw tủ tloong li̭nh bư̭c zi xán văn hwả fi bâ̭t thế. Tloong di̭, kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Mươ̒ng binh zư̭ kỏ môô̭ch da̭i ziḙ̂n la̒ ngḙ̂ nhân Ưw tủ Bu̒i Thi̭ Bích Thi̒n (lwa̭i hi̒nh tli̒nh ziḙ̂n zân zan - teẻnh chiêng), khôổng ớ xa̭ Tiển Xwân, hwiḙ̂n Thă̭ch Thất.

"Gi nhâ̭n ta̒n năm khânh ni, văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng ản báw tô̒n pơ̭i fát hwi hiḙ̂w kwá i ta̒ tlớ thă̒nh ta̒n zả tli̭ lấp leẻnh la̒ pui thêm tơ̒i khôổng văn hwả Ha̒ Nô̭i. Pă̒ng khức mă̭nh pên tloong, ta̒n nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng i ta̒ minh tlửng ản khức hút dôô̭c dảw tí hwa̒ nhâ̭p mé chăng hwa̒ tan, tí hô̭i tṷ pơ̭i lan hôô̭ng khươ̭ khôông zan văn hwả ká hôô̭ng kuố Thú dô Ha̒ Nô̭i” - Môô̭ch nha̒ ngiên kửw văn hwả tlaw tối pô̭ meḙnh la̭i.

KÁC TIN KHÁC

Bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c tối thăi nhơ̒ mô hi̒nh zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng

Lưw zư̭ bán xắc văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Thiêng liêng Lḙ̂ Kă̒w ngư, thá hwa dăng tlêênh khôông Da̒

Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

---

Xa̭ Hơ̭p Tiển zư̒ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng

Kiếm tla tiển dô̭ zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong

Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t ti têểnh bu̒ng khỏ - Lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.