Lḙ̂ hô̭i Khai ha̭ zân tôô̭c Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh la̒ zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za, ản tố tlức kwi mô kấp tính, la̒ dêênh ẩn tươ̭ng thôốch tḙp cho mo̭l zân kôô̒ng zu kheéch.

Báw tô̒n zả tli̭ tliê̒n thôổng

Tí la̒ kơ xớ cho kôông tác báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả, tính i ta̒ la̒ ta̒n tlương tli̒nh tôống kiếm kê ká thắi zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuố ta̒n zân tôô̭c tloong tính. Kwa kiếm kê, ká thắi tính kỏ 786 zi xán văn hwả fi bâ̭t thế, gô̒m ta̒n lwa̭i hi̒nh thiểng pô̭ chư̭ biết, ngư̭ văn zân zan, ngḙ̂ thwâ̭t tli̒nh ziḙ̂n zân zan, ngê̒ thú kôông tliê̒n thôổng, tâ̭p kwản xa̭ hô̭i pơ̭i tỉn ngươ̭ng kuố 5 zân tôô̭c thiếw khổ la̒: Mươ̒ng, Thải, Tă̒i, Zaw, Môông. Tloong di̭ kỏ 5 zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kấp kuốc za, gô̒m: Mo Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh, ngḙ̂ thwâ̭t chiêng Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh (kôông nhâ̭n năm 2016); tli thức zân zan li̭ch tle zân tôô̭c Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh; lḙ̂ hô̭i tliê̒n thôổng Khai ha̭ zân tôô̭c Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh (kôông nhâ̭n năm 2022); tâ̭p kwản xa̭ hô̭i pơ̭i tỉn ngươ̭ng Keng Loỏng kuố mo̭l Thải hwiḙ̂n Mai Châw (kôông nhâ̭n năm 2023).

Lwa̭i hi̒nh za xán văn hwả fi bâ̭t thế Mo Mươ̒ng kỏ ỉ ngiḙ̂ zất ká tloong tơ̒i khôổng tinh thâ̒n kuố zân tôô̭c Mươ̒ng, dởng tloong di̭ tư̒ zả tli̭ dă̭c xắc, kwỉ zả, i ta̒ ản Thú tưởng Chỉnh fú cho tlú tlương lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c tli̒nh UNESCO zoong paw zănh xắch zi xán kâ̒n báw bḙ̂ khấn kấp. Tê măi, hô̒ xơ i ta̒ la̒ xoong, Chỉnh fú kỏ văn bán dôô̒ng ỉ kới hô̒ xơ têểnh UNESCO tí ngỏ xét.

La̒ môô̭ch tloong ta̒n mo̭l tham za tlư̭c tiếp paw kwả tli̒nh gi hi̒nh tloong Bô̭ hô̒ xơ kuốc za Mo Mươ̒ng, thâ̒i mo Bu̒i Văn Rứm, xỏm Râ̭m Ko̭, xa̭ Thươ̭ng Kôốc (La̭c Xơn) pô̭ meḙnh: Pớ nhó tôi i ta̒ ươ iểng mo, mé fái têểnh 40 thuối mởi tlỉnh thức la̒ ngê̒. Tôi la̒ tơ̒i thử 8 kuố zoo̒ng ho̭ la̒ ngê̒ mo. Tôi ươ tỉnh nhân văn ớ tloong ta̒n ba̒i mo. Tôi kôô̒ng ta̒n thâ̒i mo moong hảw ta̒n zả tli̭ thôốch tḙp kuố Mo Mươ̒ng ản kwáng bả, lan hôô̭ng tha thể zởi. Pớ di̭ kóp fâ̒n báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ kuố mo Mươ̒ng tloong kuô̭c khôổng pơ̭i chwiê̒n la̭i cho thể hḙ̂ thôn kon khăw ni̒.

Wa̒i tha, ko̒n kỏ ta̒n zi xán i ta̒ng la̒ xoong hô̒ xơ dê̒ ngi̭ kôông nhâ̭n zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kấp kuốc za nhơ: Ki̭ thwâ̭t zḙ̂t hwa văn ka̭p wẳl Mươ̒ng; Hát Thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh zân tôô̭c Mươ̒ng. Tính i kwan tâm kwán lỉ zi tích, kố bâ̭t, zi bâ̭t. Ta̒n hiḙ̂n bâ̭t, zi bâ̭t, kố bâ̭t ản lưw zư̭, báw kwán ớ Báw ta̒ng tính la̒ tư liḙ̂w kwan tloo̭ng zúp thi̒m hiếw wê̒l li̭hc xứ, văn hwả kúô zân tôô̭c Mươ̒ng, kôô̒ng pơ̭i thi̒m hiếw nê̒n văn hwả, văn minh kuố mo̭l Viḙ̂t kố.

Tính i ta̒ ban hă̒nh dê̒ ản, chí da̭w tliếnk hia xâi zư̭ng, tlu̒ng tu, tôn ta̭w, báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ văn hwả bâ̭t thế, fi bâ̭t thế tlêênh diḙ̂ pa̒n tính zai dwa̭n 2023 - 2030. Tlêênh diḙ̂ pa̒n tính zấp ni̒ kỏ 1 zi tích xấp ha̭ng kấp kuốc za dă̭c biḙ̂t, 39 zi tích xếp ha̭ng kấp kuốc za, 71 zi tích xếp ha̭ng kấp tính, 392 diếm zi tích, zeenh lam thắng kắnh ản kiếm kê. Ká thắi tính kỏ 73 lḙ̂ hô̭i tliê̒n thôổng kuố ta̒n zân tôô̭c ản zwi tli̒ tố tlức ha̒ng năm, tư̒ lḙ̂ hô̭i zân zan ản la̒ la̭i, zwi tli̒ nhơ: Lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên, lḙ̂ hô̭i Gâ̒w Ta̒w, lḙ̂ hô̭i Xên Mươ̒ng… kóp fâ̒n báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả kuố ta̒n zân tôô̭c Hwa̒ Bi̒nh. Năm 2022, Lḙ̂ hô̭i Khai ha̭ zân tôô̭c Mươ̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh ản zoong paw zeenh mṷc zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za. Tâ̒w năm 2024, tố tlức thă̒nh kôông lḙ̂ hô̭i chuô̒ Tiên kwi mô kấp tính.

Dô̒ng chỉ Bu̒i Văn Tinh, Chú ti̭ch WBNZ hwiḙ̂n Tân La̭c cho hăi: Lḙ̂ hô̭i Khai ha̭ zân tôô̭c Mươ̒ng la̒ lḙ̂ hô̭i tliê̒n thôổng kỏ pớ ta̒ lô tơ̒i, la̒ lḙ̂ hô̭i zân zan kwi mô ká nhất, hwa̭t dôô̭ng văn hwả - tín ngươ̭ng chăng thế thiểw kuố dôô̒ng ba̒w mo̭l Mươ̒ng ớ Hwa̒ Bi̒nh, tảng kế la̒ ớ 4 bu̒ng Mươ̒ng ká la̒ Pi, Wang, Tha̒ng, Dôô̭ng. Năm 2023, 2024, tính tố tlức thă̒nh kôông Lḙ̂ hô̭i Khai Ha̭ kwi mô kấp tính la̒ dêênh ẩn tươ̭ng thôốch tḙp cho mo̭l zân pơ̭i zu kheéch, kóp fâ̒n kwáng bả zi xán văn hwả zân tôô̭c dôô̭c dảw kuố mo̭l Mươ̒ng kôô̒ng ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh.

Ta̒n ‘báw ta̒ng khôổng” lưw zư̭ zả tli̭ văn hwả

Tí dáp ửng ản nhu kâ̒w hướng thṷ pơ̭i xảng ta̭w vânhwr, ngḙ̂ thwâ̭t kuố nhân zân tlg tính, ta̒n năm kwa, tư̒ kâw la̭c bô̭ văn hwả, ngḙ̂ thwâ̭t tliê̒n thôổng ản thă̒nh lâ̭p nhơ: kâw la̭c bô̭ báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ văn hwả Mo Mươ̒ng, kâw la̭c bô̭ hát Thươ̒ng đang, pô̭ meḙnh pơ̭i ta̒n kâw la̭c bô̭ văn ngḙ̂ xa̭, fươ̒ng, thi̭ tlẩn la̒ nhiḙ̂m bṷ xưw tâ̒m, báw tô̒n, zư̭ zi̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng. Kế têểnh nhơ: Hwiḙ̂n tân La̭c zwi tli̒ tốt hwa̭t dôô̭ng kuố kâw la̭c bô̭ Mo Mươ̒ng kấp hwiḙ̂n kôô̒ng 6 kâw la̭c bô̭ káp xa̭. Hwiḙ̂n La̭c Xơn bớ tư̒ lớp chwiê̒n dă̭i zi xán văn hwả nhơ lớp chiêng Mươ̒ng, Mo mươ̒ng, chư̭ Mươ̒ng, chuông pái thố kấm, hát Thươ̒ng đnag, pô̭ meḙnh; zwi tli̒ hwa̭t dôô̭ng 17 kâw la̭c bô̭, tloong di̭ kỏ 1 kâw la̭c bô̭ báw tô̒n, fát hwi zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng, 9 kâw la̭c bô̭ hát zân ka, 3 kâw la̭c bô̭ hát châ̒w văn, 3 kâw la̭c bô̭ chiêng kỏ khânh 500 mo̭l tham za.

Môô̭ch khổ diḙ̂ fương i ta̒ bớ lớp chwiê̒n dă̭i thiểng pô̭, chư̭ biết zân tôô̭c Mươ̒ng, ngḙ̂ thwâ̭t chiêng Mươ̒ng, chuống pái thố kấm zân tôô̭c Mươ̒ng, Zaw, Tă̒i nhơ ta̒n hwiḙ̂n: Tân La̭c, la̭c Xơn, Kaw Foong, Kim Bôi, Lương Xơn, la̭c Thwí, Mai Châw, Da̒ Bắc… Têểnh măi, ká thắi tính kỏ 1.482 dô̭i văn ngḙ̂ kwâ̒n tlủng ớ thôn, xỏm, tố zân fổ kôô̒ng ha̒ng chṷc ngi̒n ziḙ̂n biên, ngḙ̂ nhên. Môô̭ch khổ xỏm, bán fát tliến zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng kỏ pớ 4 - 6 dô̭i văn ngḙ̂ ka̭ no̒ i khă̭n kha̒ng biếw ziḙ̂n fṷc bṷ kheéch zu li̭ch. Tính i ta̒ bổ tlỉ nguô̒n kinh fỉ hô̭ tlơ̭ dô̭i văn ngḙ̂ zwi tli̒ hwa̭t dôô̭ng. Nhơ̒ di̭, foong tla̒w văn hwả, văn ngḙ̂ fát tliến khu hôô̭ng, thư̭c chất, la̒ dêênh diê̒w kiḙ̂n tí nơng kaw mớc hướng thṷ văn hwả kuố nhân zân.

Tảng kế, tí xâi zư̭ng ta̒n "báw ta̒ng khôổng” lưw zư̭ zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng tloong kôô̭ng dôô̒ng zân kư, tính i ta̒ xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n văn hwả Mươ̒ng ớ hwiḙ̂n Tân La̭c, Kaw Foong. Ta̒n báw ta̒ng tư nhân tlêênh diḙ̂ pa̒n i ta̒ ản fṷc zư̭ng, tlưng pă̒i tư̒ hiḙ̂n bâ̭t kỏ zả tli̭ nhơ: Báw ta̒ng zi xán văn hwả Mươ̒ng kuố ôông Bu̒i Thănh Bi̒nh; Nha̒ tlưng pă̒i hiḙ̂n bâ̭t, kố bâ̭t văn hwả Thải Mai Châw; Báw ta̒ng khôông zan văn hwả Mươ̒ng kuố hwa̭ xi̭ Bu̒i Dức Hiểw tố tlức thă̒nh kôông 5 Festival ngḙ̂ thwâ̭t, thu hút tlêênh 200 lươ̭t hwa̭ xi̭, na̒h diêw khắc tloong nước kôô̒ng pơ̭i 20 kuốc za tlêênh thể zởi… Wiḙ̂c la̒ ản ta̒n "Báw ta̒ng khôổng” tloong ta̒n kwêl la̒ng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng zân kư kóp fâ̒n lưw zư̭, lan hôô̭ng khu ta̒n zả tli̭ thôốch tḙp kuố văn hwả, kon mo̭l Hwa̒ Bi̒nh.

KÁC TIN KHÁC

Bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c tối thăi nhơ̒ mô hi̒nh zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng

Lưw zư̭ bán xắc văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Thiêng liêng Lḙ̂ Kă̒w ngư, thá hwa dăng tlêênh khôông Da̒

Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

---

Xa̭ Hơ̭p Tiển zư̒ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng

Kiếm tla tiển dô̭ zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong

Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t ti têểnh bu̒ng khỏ - Lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.