(HBDT) - Ku̒ng nét văn hwả "Kơm dô̒, nha̒ kác, dác kwa̭c, kủi hul, ngă̒i lui, khaảng tơ̒i”, tlaang fṷc chiê̒n thôổng kuố ngươ̒i Mươ̒ng kỏ zả tli̭ dă̭c xắc, tinh tể – hiḙ̂n thân kuố tư zwi chiết ho̭c va̒ ngḙ̂ thwâ̭t ta̭w hi̒nh dô̭c dảw riêng kỏ tloong chiê̒w khu li̭ch xứ văn hwả Mươ̒ng.
Tlaang fṷc chiê̒n thôổng kuố ngươ̒i fṷ nư̭ Mươ̒ng tloong kác ngă̒i lḙ̂ hô̭i
Nha̒ ngiên kửw văn hwả Tư̒ Chi da̒ viết: "Mo̭l Mươ̒ng óp khắc lêênh gô̭, lêênh khṷ, lêênh dô̒ gổm, lêênh kim lo̭i, chăng ta̭c tươ̭ng kâl, chăng nẳn tươ̭ng dất, ó dúc tươ̭ng dôô̒ng, ma̒ dươ kwan niḙ̂m thấm mi̭ kuố mêê̒nh lêênh ka̭p wẳl môô̭ng za̭! Ka̭p wẳl ở ni nhơ la̒ tươ̭ng, nhơ la̒ chănh”. Kwá thâ̭t kẳi hăi, kẳi thôốch, tinh twỉ va̒ thâm xâw nhất da̒ ản khắc hwa̭ tlêênh bô̭ tlaang fṷc chiê̒n thôổng kuố fṷ nư̭ Mươ̒ng.
Ka̭ ni̒ bô̭ tlaang fṷc chiê̒n thôổng kuố fṷ nư̭ Mươ̒ng thươ̒ng ản mă̭t baw kác zi̭p lḙ̂, thết, ngă̒i thươ̒ng chí kỏ kác ba̒, kác mḙ̂ hăi mă̭c. Thăi dối thew thơ̒i thể, thew nhu kâ̒w thấm mi̭, ka̭ ni̒ tlaang fṷc chiê̒n thôổng môô̭ng za̭ mo̭l Mươ̒ng ản thiết kể hiḙ̂n da̭i, thôốch. Tlaang fṷc chiê̒n thôổng hơ chí kỏ 2 mâ̒w chỉnh la̒ mâ̒w xeenh va̒ zâ̒m. Ảw bẳn bẳn dêểnh chẩm lưng khăn, ôổng za̒i thăi. Bên tloong ngư̭c mă̭c iểm, tlốc wẳl nối lêênh khươ 2 va̭t ảw bẳn... Tlaang fṷc fṷ nư̭ Mươ̒ng ó rư̭c rơ̭, nỏ tlaang nha̭, xâw xắc, thế hiḙ̂n tỉnh kắch ngươ̒i môô̭ng za̭ Mươ̒ng khôổng chân thă̒nh, tinh tể. Kwa bô̭ tlaang fṷc chiê̒n thôổng thế hiḙ̂n za thể, dô̭ thuối, thơ̒ng lớp va̒ khu vư̭c vu̒ng Mươ̒ng.
Khăn bít tlốc tloong tlaang fṷc môô̭ng za̭ kỏ ỉ ngiḙ̂ kwan tloo̭ng, thế hỉḙ̂n loo̒ng kỉnh tloo̭ng va̒ tôn vinh ti̒nh kám vơ̭ chôô̒ng. Wa̒i tha tlaang fṷc ko̒n kỏ ảw chuu̒ng, kác chang xức ke̒m thew như nhu̒ng nhă̒ng, voo̒ng ba̭c...
Nhửng ngươ̒i fṷ nư̭ Mươ̒ng khi̒ ziḙ̂n tlaang fṷc chiê̒n thôổng dê̒w kỏ foong thải nhḙ nhaa̒ng, zwiên zaảng, kám thẩi tư̭ tin, mê̒m ma̭i va̒ wiến chiến hơn. Mối chi tiết tlêênh chăng fṷc ó chí thế hiḙ̂n zả tli̭ văn hwả ma̒ ko̒n cho thẩi xư̭ khẻw lẻw nư̭ tỉnh. Chính vi̒ nhửng zả tli̭ tlêênh, la̒ ngươ̒i fṷ nư̭ Mươ̒ng luôn kám thẩi tư̭ ha̒w khi̒ khwác lêênh bô̭ chiê̒n tlaang fṷc chiê̒n thôổng kuố zân tô̭c mêê̒nh.
P.V (TH)
Năm hoo̭c 2023 - 2024, Tlươ̒ng mâ̒m non Bắc Xơn, xa̭ Hu̒ng Xơn, hwiḙ̂n Kim Bôi kỏ 247 dét, chiê thă̒nh 11 nhỏm, lớp. Nha̒ tlươ̒ng kỏ 36 kản bô̭ kwán lỉ, zảw biên, nhân biên; 96,4% dét la̒ mo̭l zân tôô̭c Mươ̒ng pơ̭i zân tôô̭c Zaw. Pên keḙnh la̒ tốt kôông tác chăm xoóc, zaw zṷc dét kon thẻw dủng kwi di̭nh, nha̒ tlươ̒ng ko̒n ta̭w dẩw ẩn pơ̭i mô hi̒nh zi̒n zư̭, fát hwi bán xắc văn hwả Mươ̒ng.
Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
