(HBDT) – Chi̭ Ha̒ Thi̭ Mai, dô̭i tlướng dô̭i văn ngḙ̂ bán Văn, thi̭ chẩn Mai Châw (Mai Châw) cho mắt: Bớ lô, Mai Châw la̒ xử xớ kuố nhửng diḙ̂w xwe̒. Xwe̒ Thải ản tố chức tloong kác lḙ̂ hô̭i kuố za di̒nh nhơ mư̒ng nha̒ mởi, dảm kuưởi, lḙ̂ hô̭i Chả Chiêng... Wa̒i tha xwe̒ ko̒n ản tố chức ta̭i kác lḙ̂ hô̭i kôô̭ng dôô̒ng nhơ Xên Mươ̒ng, too̭c na̭c Mươ̒ng, dỏn kheéch kwỉ thăm bán... Mo̭l Thải kỏ nhê̒w diḙ̂w xwe̒ nhơ xwe̒ bôống, xwe̒ woo̒ng, xwe̒ tlôổng chiêng.
Dô̭i xwe̒ khu ngí zươ̭ng Mai Châw Ecolodge, xa̭ Na̒ Fo̒n (Mai Châw) biếw ziḙ̂n muổ xwe̒ fṷc vṷ kheéch zu li̭ch.
Kác diḙ̂w xwe̒ xwất fát bớ law dôô̭ng xán xwất, foong tṷc tâ̭p kwản kuố ngươ̒i zân. Xwe̒ ôổng bôô̒ng la̒ hi̒nh thưcvs muổ kố, dôô̭ng tác dơn zán. Mo̭i ngươ̒i kâ̒m thăi kha̒ zắi muổ deenh kweenh dôổng kúi thew thiểng "ho̒ kwâ̭i”, "ho̒ hwâi” khâw buối di bẳnh hwă̭ch mơ̒ng nha̒ mởi... Xwe̒ tlôổng chiêng: tlew tlôổng, tlew chiêng zưởi dâ̒w nha̒ xa̒n, 1 hăi 2 ngươ̒i ôông tưở vươ̒ deẻnh chiêng, vươ̒ zắi muổ...
Xwe̒ la̒ mỏn ăn tinh thâ̒n ó thế thiểw kuố ngươ̒i Thải, măi ni̒ kác diḙ̂w xwe̒ ản kái biên hấp zâ̭n hơn tlước. Xwe̒ kỏ nhê̒w dôô̭ng tác. Chang fṷc dḙp nhơ nư̭ kwa̒ng khăng thố kấm rư̭c rơ̭ xắc mâ̒w kwa kel hwă̭c kâ̒m kwa̭t, kâ̒m tlải la̭c dớ ta̭w âm thanh bui nhô̭n.
Ka̭ ni̒ hwiḙ̂n Mai Châw báw tô̒n va̒ kwáng bả kác diḙ̂w xwe̒ thôông kwa kác hwa̭t dôô̭ng văn hwả, văn ngḙ̂ kuố diḙ̂ fương. To̒n hwiḙ̂n kỏ 183 dô̭i văn ngḙ̂ kwâ̒n chủng dớ fṷc vṷ nhiḙ̂m vṷ chỉnh tli̭ kuố hwiḙ̂n. Nhửng tiết mṷc xwe̒ dôô̭c dảw ko̒n tham za kác xư̭ kiḙ̂n lởn kuố tính. Tất kác kác bán kuố ngươ̒i Thải dê̒w thă̒nh lâ̭p dô̭i văn ngḙ̂ kwâ̒n chủng. Kác ngḙ̂ xi̭ zân zan ha̒ng ngă̒i doỏng kóp tâm hwiết, tlaw chiê̒n ti̒nh iêw cho diḙ̂w xwe̒ chiê̒n thôổng, la̒ ha̭t nhân noo̒ng kốt zư̭ zi̒n, zwi chi̒ va̒ fát chiến ngḙ̂ thwâ̭ xwe̒ tloong kôô̭ng dôô̒ng.
Xwe̒ ko̒n ản gẳn liê̒n ku̒ng fát chiến zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng. Kác bán zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng kuố ngươ̒i Thải thă̒nh lâ̭p dô̭ic hwiên ngiḙ̂p dớ fṷc vṷ kheéch zu li̭ch. Tiêw biếw nhơ bán Lác kỏ 6 dô̭i xwe̒, bán Văn 2 dô̭i, bán Pom Koo̭ng 3 dô̭i. Mối dô̭i xwe̒ bớ 12 – 13 ngươ̒i. Dô̭i xwe̒ ka̭ng dôông mo̭l ka̭ng bui. Nhửng dôô̭ng tác xwe̒ bui nhô̭n ta̭w rêênh khức hấp zâ̭n cho zu kheéch dêểnh tham kwan, chái ngiḙ̂m, thi̒m khảm fả văn hwả ngươ̒i Thải Mai Châw.
Eenh Ha̒ Kôông Hơ̭i, chú homestay ta̭i bán Lác, xa̭ Chiê̒ng Châw chiê xé: Kheéch zu li̭ch dêểnh bán Lác rất ươ ngỏ xwe̒ va̒ tham za xwe̒. Tloong kám nhâ̭n kuố nhê̒w zu kheéch, dêểnh Mai Châw chươ ản xwe̒ la̒ chiển di chươ tlo̭n vḙn. Nẳm ản tâm lỉ kheéch zu li̭ch, kuu̒ng moong muổn zư̭ zi̒n bán xắc văn hwả zân tô̭c Thải, nhửng hô̭ la̒ zu li̭ch nhơ za di̒nh tôi xwiên mơ̒i dô̭i xwe̒ chwiên ngiḙ̂p dêểnh bán biếw ziḙ̂n. Khi tlơ̒i dêm buông thuổng, bên ảnh lướ bâ̭p bu̒ng hwa̒ âm thanh bui nhô̭n kuố thiểng chiêng, tlôổng, kác tlai ma̭i Thải kuu̒ng kheéch zu li̭ch hwa̒ chung diḙ̂w xwe̒. Tiểng tlôổng, thiểng chiêng ka̭ng to woo̒ng xwe̒ ka̭ng rôô̭ng, mo̭i ngươ̒i thăi tloong thăi, chăng fân biḙ̂t chú, kheéch, kứ thể woo̒ng xwe̒ nhơ khươ̭i râi gẳn kết mo̭i ngươ̒i mân kha̒
Thu Thwí
Năm hoo̭c 2023 - 2024, Tlươ̒ng mâ̒m non Bắc Xơn, xa̭ Hu̒ng Xơn, hwiḙ̂n Kim Bôi kỏ 247 dét, chiê thă̒nh 11 nhỏm, lớp. Nha̒ tlươ̒ng kỏ 36 kản bô̭ kwán lỉ, zảw biên, nhân biên; 96,4% dét la̒ mo̭l zân tôô̭c Mươ̒ng pơ̭i zân tôô̭c Zaw. Pên keḙnh la̒ tốt kôông tác chăm xoóc, zaw zṷc dét kon thẻw dủng kwi di̭nh, nha̒ tlươ̒ng ko̒n ta̭w dẩw ẩn pơ̭i mô hi̒nh zi̒n zư̭, fát hwi bán xắc văn hwả Mươ̒ng.
Tơ̒ng kỏ ka̭ thew zoo̒ng thơ̒i zan, tư̒ nét văn hwả dă̭c xắc kuố zân tôô̭c Mươ̒ng ớ tlước ngwi kơ mai môô̭ch thất chwi̒ê̒n. Kôô̒ng pơ̭i ta̒n diḙ̂ fương tlong tính. Kấp wí, tlỉnh kwiê̒n hwiḙ̂n La̭c Xơn tliến khai zái fáp dôô̒ng bô̭ tí báw tô̒n pơ̭i fất hwi zi xán văn hwả (ZXVH).
Nểw nhơ Tân La̭c ản koi la̒ bu̒ng lo̭I kuố kải nôi văn hwả Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh thi̒ xa̭ ớ Foong Fủ la̒ thú fú văn hwả Mươ̒ng kuố hwiḙ̂n Tân La̭c. La̒ng Mươ̒ng Lwi̭ Ái, xa̭ Foong Fủ - pu̒ng ko̒n lưw zư̭ ản hâ̒w nhơ ko̒n ngwiên bán foong tṷc tâ̭p kwản tloong tơ̒i khôổng kuố mo̭l Mươ̒ng Pi. Hwiḙ̂n Tân La̭c i ta̒ lươ̭ cho̭n xỏm Lwi̭ Ái tí xâi zư̭ng khôông zan báw tô̒n văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Hwiḙ̂n tang cheenh thú xư̭ kwan tâm úng hô̭ kuố tính, tê̒w pơ̭i ta̒n dơn bi̭ liên kwan xâi zư̭ng kwi hwă̭ch báw tô̒n khôông zan văn hwả Mươ̒ng tê̒w pơ̭i fát tliến ta̒n xán fấm zu li̭ch, kái thiḙ̂n tơ̒i khôổng mo̭l zân.
Tư̒ lâ̒n tô̭l eenh tloong ta̒n xư̭ kiḙ̂n văn hwả kuố tính, kuố hwiḙ̂n pơ̭i ớ khu mo̭l mươ̒ng Vôi, thi̭ tlẩn Pa Ha̒ng Dô̒i (La̭c Thwí) pơ̭i bai tlo̒ biên da̭w ta̒n tiết mṷc văn ngḙ̂. Khânh ni nhất, eenh tlư̭c tiếp biếw ziḙ̂n ớ Lḙ̂ khai hô̭i chuô̒ Tiên năm 2024, xa̭ Fủ Ngiḙ̂… Ngḙ̂ nhân Ưw tủ ko̒n éw thuối Ngwiḙ̂n Mă̭nh Twẩn ka̭ no̒ i tí la̭i cho ta̒n tôi ẩn tươ̭ng wê̒l môô̭ch ngḙ̂ xi̭ pui pé, tâm hwiết, ta̒i năng, kỏ tư̒ toỏng kóp tloong xưw tâ̒m, khôi fṷc pơ̭i báw tô̒n ta̒n zả tli̭ văn hwả zân tôô̭c.
Kôô̒ng pơ̭i lơ̭i thể wê̒l diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, zi tích li̭ch xứ, văn hwả, zănh lam thẳng kắnh, ta̒n năm kwa, hwiḙ̂n Kaw Foong i ta̒ tliến khai dôô̒ng bô̭ ta̒n zái fáp khai thác tiê̒m năng tí fát tliến zu li̭ch. Ban Chấp hă̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n (khwả XXVII) ban hă̒nh Ngi̭ kwiết khổ 04-NQ/HU, ngă̒i 22/11/2017 wê̒l fát tliến zu li̭ch hwiḙ̂n zaw dwa̭n 2017 - 2020, di̭nh hưởng têểnh năm 2030.
Mai Châw la̒ hwiḙ̂n vuu̒ng kaw, nhêw zân tôô̭c khinh khôổng nhơ Thải, Mươ̒ng, Kinh, Zaw, Môông… Mối zân tôô̭c kỏ nét văn hwả riêng ta̭w rêênh xư̭ da za̭ng, dôô̭c dảw. Xác di̭nh ản thể meḙnh kuố diḙ̂ fương, hwiḙ̂n Mai Châw luôn kwan tâm báw tô̒n, zư̭ zi̒n va̒ fát hwi zả tli̭ văn hwả kác zân tôô̭c dớ văn hwả tlớ thee̒nh "do̒n nuô̒ng” fát chiến zu li̭ch, bớ rỉ fát chiến kinh tể – xa̭ hô̭i, nơơng kaw dơ̒i khôổng nhân zân.
