(HBDT) - Lae xeenh mướt, nhưửng chu̒m wa mâ̒w wa̒ng kiêw xa, nó la̒ thử wa kưư̭c dôô̭c. Chí măng nháw dêểnh thên nhê̒w ngươ̒i da̒ thaanh chô chả, kă̭p kâl ni̒ tlêênh rưư̒ng dê̒w tleẻnh xa.
Ôông Bu̒i Văn Xứn (bên chiêw) tló cho ngươ̒i zân kắcch fân biḙ̂t zươ̭ lả ngoỏnh mâm dắc bew mà người zân hăi xứ zuṷng ha̒ng ngă̒i.
Kỏ môô̭ch kâw chiḙ̂n ản nhưửng ngươ̒i kha̒ ớ vuu̒ng dất Mươ̒ng Wang (La̭c Xơn) nháw la̭i: Bớ dơ̒i hơ ó chí dưở ká ma̒ kon rét zu̒ ôông dưở hăi môô̭ng za̭ khi̒ mắt ăn mắt khể, mắt di la̭i, bổ mḙ̂ kha̒, mḙ̂ dé dê̒w tló cho mắt chứ lể kâl lả lả ngoỏnh. Lo̭i kâl ki̭ch dôô̭c moo̭c tư̭ nhiên, kỏ ớ bất kử dươ̭c no̒ tloong rưư̒ng. Chứ dớ tleẻnh xa, chăng nhâ̒m kôô̒ng môô̭ch xổ lả rưư̒ng la̒ dắc...
Wa̒i thên lả ngoỏnh, zân zan ko̒n dă̭ch thên cho lo̭i kâl ni̒ la̒ "dwa̭n tlươ̒ng tháw" (kó la̒ dâấch roo̭ch), nểw ngăi lơ̭ ăn fái lả ni̒ xḙ bi̭ dâấch roo̭ch ma̒ chết. Cho dêểnh chi̒ ni̒, dôông i vấn cho ră̒ng kâl lả ngoỏnh dôô̭c nhất nước ha, chí kâ̒n ăn 3 lả la̒ chết mo̭l dưở ká. Thew eenh Bu̒i Văn Hiḙ̂w ớ xỏm Tluung Kwe̒n, xa̭ Bi̒nh Káng (La̭c Xơn) , ớ xa̭ tưư̒ng kỏ ngươ̒i liê̒w thứ ngoóng lo̭i kâl ni̒ dôô̭c ớ mưức no̒. Khi̒ mới ngâ̭m lả á khwang mô̒m da̒ bi̭ boóng rát, dâw khỏ chi̭w tloong nhê̒w ngă̒i. Khi̒ kâl tha bôông chăng kỏ lo̭i oong, bưởm no̒ băl khâânh hút mââ̭ch...
Kâl lả ngoỏnh thuô̭c ho̭ Ma̭ Tiê̒n, chưở chất dôô̭c alkaloid. Hwa̭t tỉnh xinh lỉ kuố alkaoid rất kaw dỏi vởi kơ thế kon mo̭l va̒ dôô̭ng vâ̭t nhất la̒ lêênh hḙ̂ thâ̒n kinh, gâi ko zâ̭t, liḙ̂t kơ, xwi hô hấp, rổi lwa̭n nhi̭p tim, kỏ thế gâi chết mo̭l tloong thơ̒i zan bẳn nểw ó ản kấp kửw ki̭p thơ̒i. Môô̭ch lươ̭ng ít alkaoid kó thế la̒ chết mo̭l. Kâl thuô̭c lo̭i râi lew, thân, kee̒nh chăng kỏ lôông, tlêênh thân hơi kỏ khiể roo̭c. Lả moo̭c dổi, hi̒nh tlơởng hơi thuôn za̒i, hơi hi̒nh mác, dâ̒w nhoo̭nh, khả kuổng nhoo̭nh, boỏng, za̒i 7 - 12cm, rôô̭ng bớ 2,5 - 5,5cm. Bôông moo̭c rêênh chu̒m ớ dâ̒w kee̒nh hăi neéch lả, keẻnh bôông mâ̒w wa̒ng. Tlải 1 nang, mâ̒w nu, hi̒nh thon, za̒i 1cm, rôô̭ng 0,5cm. Hô̭t kon, kweenh mép kỏ riê̒ hel mâ̒w nu nha̭t. Kâl lả ngoỏnh moo̭c khả fố biển ớ kác diḙ̂ fương thuô̭c vu̒ng nủi kuố tính.
Thew bác xi̭Thew bác xi̭ Hwa̒ng Kôông Ti̒nh, kác tlươ̒ng hơ̭p ngô̭ dôô̭c lả ngoỏnh zẩn dêểnh chết zo hâ̒w hết chăng ản fát hiḙ̂n khởm, ki̭p thơ̒i. Nểw ngươ̒i ngô̭ dôô̭c la̒ ngoỏnh ản fát hiḙ̂n ki̭p thơ̒i, xứ zuṷng kác fương fáp xơ kửw thái dôô̭c tha khói dươ̒ng tiêw hwả, nhơ gâi vá tha, bơm thướ za̭ ză̒i, zuu̒ng thuốc thái dôô̭c, thớ mẳi, loo̭c mẩw... kỏ thế kửw khôổng bêḙ̂nh nhân.
