Ngḙ̂ nhân Mo Bu̒i Văn Lư̭ng, xa̭ Foong Fủ (Tân La̭c) nẳm zư̭ pơ̭i xứ zṷng li̭ch Tle tí ngỏ ngă̒i thôốch cho ta̒n kác kôông wiḙ̂c kuố Mươ̒ng.
Thew ngḙ̂ nhân Ưw tủ Mo Mươ̒ng Bu̒i Văn Lư̭ng, xỏm Mươ̒ng Lâ̒m, xa̭ Foong Fủ (Tân La̭c), li̭ch Tle kỏ bai tlo̒ dă̭c biḙ̂t tloong kuô̭c khôổng kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Mươ̒ng la̒ khổi ta̒i xán wê̒l tli thức zân zan bô zả. Pên keḙnh kắch tỉnh li̭ch Tâi thôông zṷng, hết thắi ta̒n hwa̭t dôô̭ng xán xwất, xinh hwa̭t ha̒ng ngă̒i, foong tṷc, ngi lḙ̂, lḙ̂ hô̭i kuố kôô̭g dôô̒ng, ta̒n wiḙ̂c kwan tloo̭ng kuố mô̭i mo̭l, mô̭i tluô̒ ớ nha̒ za di̒nhmo̭l Mươ̒ng ớ Hwa̒ Bi̒nh tê̒w zươ̭ paw kắch tỉnh ngă̒i lee̒nh, xẩw kuố bô̭ li̭ch Tle.
Bô̭ li̭ch Tle kuố mo̭l Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh gô̒m 12 thé, la̒ pớ ta̒n theenh tle ản pướ zoo̭c, poóch, pa̒w poỏng tú tể. Tlêênh thé tle kỏ khắc ta̒n wă̭ch, chẩm (hôốc chung la̒ ta̒n kỉ tư̭, biếw tươ̭ng) pô̭ dêênh ngă̒i, khảng kôô̒ng pơ̭i ta̒n kác hiḙ̂n tươ̭ng kwi lwâ̭t tloong tư̭ nhiên ha̒ng khảng tloong mo̒ năm. Tlêênh mô̭i thé tle kỏ ta̒n kác bô̭ fâ̭n tlỉnh go̒m: kôốc li̭ch, khôổng li̭ch, mă̭t li̭ch. Hết thắi ta̒n kác thé tle tê̒w khắc 30 khắc chôổng ha̒ ửng pơ̭i 30 ngă̒i tloong 1 khảng. Thew kắch tỉnh li̭ch, ta̒n kác ngă̒i pớ 1-10 hôốc la̒ "ngă̒i kâl”, pớ ngă̒i 11-20 hôốc la̒ "ngă̒i lôô̒ng”, pớ ngă̒i 21-30 hôốc la̒ "ngă̒i kởi”. Ớ bu̒ng Mươ̒ng Pi pô̭ tluổ, ta̒n kác bu̒ng Mươ̒ng khác pô̭ chung, mo̭l Mươ̒ng thươ̒ng tố tlức wiḙ̂c kwan tloo̭ng paw ta̒n ngă̒i tâ̒w khảng (ngă̒i kâl), tleẻnh ta̒n ngă̒i xẩw.
Zấp ni̒, wa̒i xứ zṷng tloong nhân zân, bô̭ li̭ch ản lưw zư̭ ớ Báw ta̒ng Không zan văn hwả Mươ̒ng, Báw ta̒ng tư nhân Văn hwả Mươ̒ng tlêênh diḙ̂ pa̒n thă̒nh fổ Hwa̒ Bi̒nh nhă̒m báw tô̒n, zởi thiḙ̂w têểnh mo̭l zân pơ̭i zu kheéch. Ngḙ̂ nhân Bu̒i Thănh Bi̒nh, nha̒ xưw tâ̒m văn hwả zân zan zân tôô̭c Mươ̒ng cho la̒: Bô̭ li̭ch chỉnh la̒ tống hơ̭p, dúc kết kwa tư̒ tơ̒i kuố mo̭l Mươ̒ng pớ mâ̭n ngă̒i, dố ản kải khôn kuố kắch ngẳm ngi̭ mo̭l Mươ̒ng tloong kắch ngi̭ wê̒l thể zởi, kwa wiḙ̂c ngỏ bâ̭n dôô̭ng kuố mă̭t tlăng pơ̭i cho̒m khaw doi, tlăng ti tloong tlu ki̒ môô̭ch khảng kôô̒ng pơ̭i bâ̭n dôô̭ng của khaw doi tí fân thơ̒i zan, ngă̒i, zơ̒, twâ̒n, khảng, năm. 12 thé tle kuố bô̭ li̭ch tương ửng 12 khảng. Tloong di̭, xổ ngă̒i tloong khảng gi thew lổi khắc wă̭ch ta̒n ngă̒i thôốch, xẩw, ngă̒i mươ, ngă̒i xỏ pa̭w, ngă̒i kả, ngẳi moong, ngă̒i thôốch lee̒nh hăi ngă̒i kwả xẩw… pớ di̭ tí hăi dẳi ản ngă̒i ti la̒ ăn, ngă̒i la̒ nha̒ mởi, ti zu, ti chẳw hăi la̒ kôông to wiḙ̂c ká ớ tloong Mươ̒ng.
Cho têểnh ta̒n năm kuổi thế kí XX, li̭ch Tle i ản xứ zṷng khắp ta̒n kác Mươ̒ng. Kwá thắi tính zấp ni̒ ko̒n kỏ 5 bô̭ li̭ch tle kố kỏ pớ ha̒ng tlăm năm tlước pơ̭i khwáng hơn 100 bô̭ li̭ch tle khaw chép la̒ mởi ản lưw zư̭, xứ zṷng tloong nhân zân. Tli thức zân zan ni̒ tlú iểw ản ta̒n kác ôông mo pơ̭i môô̭ch xổ mo̭l kaw thuối ớ 4 bu̒ng Mươ̒ng (Pi, Wang, Tha̒ng, Dôô̭ng) nẳm zư̭. Tí bô̭ li̭ch dôô̭c dảw ni̒ chăng bi̭ mai môô̭ch, thất chwiê̒n, tính i ta̒ lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c wê̒l zi xán văn hwả. Kôô̒ng pơ̭i lḙ̂ hô̭i Khai ha̭ zân tôô̭c Mươ̒ng, Tli thức zân zan li̭ch Tle kuố mo̭l Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh ản tlửng nhâ̭n zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za paw năm 2022.
Dôô̒ng chỉ Lưw Hwi Linh, Fỏ Zảm dôốc Xớ Văn hwả, Thể thaw pơ̭i Zu li̭ch tính Hwa̒ Bi̒nh nhâ̭n di̭nh: Wiḙ̂c báw tô̒n, chăng tí mai môô̭ch zi xán văn hwả li̭ch Tle kâ̒n ản tiếp tṷc tăng kươ̒ng. Thew di̭, tấi mă̭nh twiên tliê̒n, ngiên kửw tí zoong paw thư̭c tiḙ̂n, chwiê̒n dă̭i, ửng zṷng tloong tơ̒i khôổng xinh hwa̭t kuố mo̭l zân. Pên keḙnh di̭, Zoong zi xán văn hwả li̭ch Tle kôô̒ng ta̒n kác zi xán văn hwả dă̭c xắc khác tlớ thă̒nh ta̒i ngwiên zu li̭ch nhân văn, kỏ zả tli̭ văn hwả, ỉ ngiḙ̂ li̭ch xứ gẳn pơ̭i fát tliến zu li̭ch.
Phát triển bởi ICT GROUP.
