Ngḙ̂ nhân Mo Bu̒i Văn Lư̭ng, xa̭ Foong Fủ (Tân La̭c) nẳm zư̭ pơ̭i xứ zṷng li̭ch Tle tí ngỏ ngă̒i thôốch cho ta̒n kác kôông wiḙ̂c kuố Mươ̒ng.

Thew ngḙ̂ nhân Ưw tủ Mo Mươ̒ng Bu̒i Văn Lư̭ng, xỏm Mươ̒ng Lâ̒m, xa̭ Foong Fủ (Tân La̭c), li̭ch Tle kỏ bai tlo̒ dă̭c biḙ̂t tloong kuô̭c khôổng kôô̭ng dôô̒ng mo̭l Mươ̒ng la̒ khổi ta̒i xán wê̒l tli thức zân zan bô zả. Pên keḙnh kắch tỉnh li̭ch Tâi thôông zṷng, hết thắi ta̒n hwa̭t dôô̭ng xán xwất, xinh hwa̭t ha̒ng ngă̒i, foong tṷc, ngi lḙ̂, lḙ̂ hô̭i kuố kôô̭g dôô̒ng, ta̒n wiḙ̂c kwan tloo̭ng kuố mô̭i mo̭l, mô̭i tluô̒ ớ nha̒ za di̒nhmo̭l Mươ̒ng ớ Hwa̒ Bi̒nh tê̒w zươ̭ paw kắch tỉnh ngă̒i lee̒nh, xẩw kuố bô̭ li̭ch Tle.

Bô̭ li̭ch Tle kuố mo̭l Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh gô̒m 12 thé, la̒ pớ ta̒n theenh tle ản pướ zoo̭c, poóch, pa̒w poỏng tú tể. Tlêênh thé tle kỏ khắc ta̒n wă̭ch, chẩm (hôốc chung la̒ ta̒n kỉ tư̭, biếw tươ̭ng) pô̭ dêênh ngă̒i, khảng kôô̒ng pơ̭i ta̒n kác hiḙ̂n tươ̭ng kwi lwâ̭t tloong tư̭ nhiên ha̒ng khảng tloong mo̒ năm. Tlêênh mô̭i thé tle kỏ ta̒n kác bô̭ fâ̭n tlỉnh go̒m: kôốc li̭ch, khôổng li̭ch, mă̭t li̭ch. Hết thắi ta̒n kác thé tle tê̒w khắc 30 khắc chôổng ha̒ ửng pơ̭i 30 ngă̒i tloong 1 khảng. Thew kắch tỉnh li̭ch, ta̒n kác ngă̒i pớ 1-10 hôốc la̒ "ngă̒i kâl”, pớ ngă̒i 11-20 hôốc la̒ "ngă̒i lôô̒ng”, pớ ngă̒i 21-30 hôốc la̒ "ngă̒i kởi”. Ớ bu̒ng Mươ̒ng Pi pô̭ tluổ, ta̒n kác bu̒ng Mươ̒ng khác pô̭ chung, mo̭l Mươ̒ng thươ̒ng tố tlức wiḙ̂c kwan tloo̭ng paw ta̒n ngă̒i tâ̒w khảng (ngă̒i kâl), tleẻnh ta̒n ngă̒i xẩw.

Zấp ni̒, wa̒i xứ zṷng tloong nhân zân, bô̭ li̭ch ản lưw zư̭ ớ Báw ta̒ng Không zan văn hwả Mươ̒ng, Báw ta̒ng tư nhân Văn hwả Mươ̒ng tlêênh diḙ̂ pa̒n thă̒nh fổ Hwa̒ Bi̒nh nhă̒m báw tô̒n, zởi thiḙ̂w têểnh mo̭l zân pơ̭i zu kheéch. Ngḙ̂ nhân Bu̒i Thănh Bi̒nh, nha̒ xưw tâ̒m văn hwả zân zan zân tôô̭c Mươ̒ng cho la̒: Bô̭ li̭ch chỉnh la̒ tống hơ̭p, dúc kết kwa tư̒ tơ̒i kuố mo̭l Mươ̒ng pớ mâ̭n ngă̒i, dố ản kải khôn kuố kắch ngẳm ngi̭ mo̭l Mươ̒ng tloong kắch ngi̭ wê̒l thể zởi, kwa wiḙ̂c ngỏ bâ̭n dôô̭ng kuố mă̭t tlăng pơ̭i cho̒m khaw doi, tlăng ti tloong tlu ki̒ môô̭ch khảng kôô̒ng pơ̭i bâ̭n dôô̭ng của khaw doi tí fân thơ̒i zan, ngă̒i, zơ̒, twâ̒n, khảng, năm. 12 thé tle kuố bô̭ li̭ch tương ửng 12 khảng. Tloong di̭, xổ ngă̒i tloong khảng gi thew lổi khắc wă̭ch ta̒n ngă̒i thôốch, xẩw, ngă̒i mươ, ngă̒i xỏ pa̭w, ngă̒i kả, ngẳi moong, ngă̒i thôốch lee̒nh hăi ngă̒i kwả xẩw… pớ di̭ tí hăi dẳi ản ngă̒i ti la̒ ăn, ngă̒i la̒ nha̒ mởi, ti zu, ti chẳw hăi la̒ kôông to wiḙ̂c ká ớ tloong Mươ̒ng.

Cho têểnh ta̒n năm kuổi thế kí XX, li̭ch Tle i ản xứ zṷng khắp ta̒n kác Mươ̒ng. Kwá thắi tính zấp ni̒ ko̒n kỏ 5 bô̭ li̭ch tle kố kỏ pớ ha̒ng tlăm năm tlước pơ̭i khwáng hơn 100 bô̭ li̭ch tle khaw chép la̒ mởi ản lưw zư̭, xứ zṷng tloong nhân zân. Tli thức zân zan ni̒ tlú iểw ản ta̒n kác ôông mo pơ̭i môô̭ch xổ mo̭l kaw thuối ớ 4 bu̒ng Mươ̒ng (Pi, Wang, Tha̒ng, Dôô̭ng) nẳm zư̭. Tí bô̭ li̭ch dôô̭c dảw ni̒ chăng bi̭ mai môô̭ch, thất chwiê̒n, tính i ta̒ lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c wê̒l zi xán văn hwả. Kôô̒ng pơ̭i lḙ̂ hô̭i Khai ha̭ zân tôô̭c Mươ̒ng, Tli thức zân zan li̭ch Tle kuố mo̭l Mươ̒ng Hwa̒ Bi̒nh ản tlửng nhâ̭n zi xán văn hwả fi bâ̭t thế kuốc za paw năm 2022.

Dôô̒ng chỉ Lưw Hwi Linh, Fỏ Zảm dôốc Xớ Văn hwả, Thể thaw pơ̭i Zu li̭ch tính Hwa̒ Bi̒nh nhâ̭n di̭nh: Wiḙ̂c báw tô̒n, chăng tí mai môô̭ch zi xán văn hwả li̭ch Tle kâ̒n ản tiếp tṷc tăng kươ̒ng. Thew di̭, tấi mă̭nh twiên tliê̒n, ngiên kửw tí zoong paw thư̭c tiḙ̂n, chwiê̒n dă̭i, ửng zṷng tloong tơ̒i khôổng xinh hwa̭t kuố mo̭l zân. Pên keḙnh di̭, Zoong zi xán văn hwả li̭ch Tle kôô̒ng ta̒n kác zi xán văn hwả dă̭c xắc khác tlớ thă̒nh ta̒i ngwiên zu li̭ch nhân văn, kỏ zả tli̭ văn hwả, ỉ ngiḙ̂ li̭ch xứ gẳn pơ̭i fát tliến zu li̭ch.

KÁC TIN KHÁC

Bu̒ng dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c tối thăi nhơ̒ mô hi̒nh zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng

Lưw zư̭ bán xắc văn hwả Hwa̒ Bi̒nh

Thiêng liêng Lḙ̂ Kă̒w ngư, thá hwa dăng tlêênh khôông Da̒

Báw ta̒ng Zi xán văn hwả Mươ̒ng lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

---

Xa̭ Hơ̭p Tiển zư̒ bán xắc văn hwả zân tô̭c Mươ̒ng

Kiếm tla tiển dô̭ zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong

Pân khởm 11/6, dwa̒n kôông tác kuố WBNZ tính zo dô chỉ Ngwiḙ̂n Văn Twa̒n, Fỏ Chú ti̭ch Thươ̒ng tlư̭c WBNZ tính la̒ tlướng dwa̒n i ta̒ ti têểnh kiếm tla tiển dô̭ Zư̭ ản xâi zư̭ng Khu khôông zan báw tô̒n zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng tê̒w pơ̭i zi̭ch bṷ zu li̭ch ớ xa̭ Hơ̭p Foong, hwiḙ̂n Kaw Foong.

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t ti têểnh bu̒ng khỏ - Lan hôô̭ng văn hwả zân tôô̭c

Mo̭l “zư̭ kúi” văn hwả Mươ̒ng

Té tha pơ̭i ká lêênh tlêênh meénh tất ănh hu̒ng Mươ̒ng Dôô̭ng, mḙ̂ Dinh Thi̭ Kiê̒w Zung ớ khu Bo, thi̭ tlẩn Bo (Kim Bôi) pớ khâi ko̒n nhó i ta̒ ản nuôi zươ̭ng pă̒ng ta̒n thiểng hu ngoo̭ch pớ mḙ̂, pớ za̭, nhơ "Tâ̭p bôông bôông”, "za ởi za o̒”, hăi nhơ ta̒n kâw hát thươ̒ng dang, pô̭ meḙnh. Ta̒n zai diḙ̂w ni̒ i ta̒ thẩm khu paw tâm hô̒n mḙ̂, tlớ thă̒nh môô̭ch fâ̒n chăng thế thiểw kôô̒ng ti̒nh iêw văn hwả zân tôô̭c. Bi̒ zơ̒ng di̭ mo̒ hơn 20 năm kwa, ti̒nh iêw kwêl hương i ta̒ thúc mḙ̂ Zung ngă̒i ngă̒i ngiên kửw, xưw tâ̒m pơ̭i chwiê̒n la̭i ta̒n zả tli̭ văn hwả Mươ̒ng cho thể hḙ̂ khăw ni̒.

Zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng ko̒n tư̒ kải ngḙn

Xỏm Mô̭ - bán Mươ̒ng kố ớ xa̭ Bi̒nh Thănh, hwiḙ̂n Kaw Foong ản kôông nhâ̭n pu̒ng zu li̭ch OCOP 4 khaw năm 2024. Pa miểng zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng khác i ản chwấn hwả, ha̒ng lwa̭t video kwáng bả ản la̒ kôô̒ng hơn 100 mo̭l zân ớ ta̒n hwiḙ̂n bu̒ng kaw ản tâ̭p hwẩn thiểng Ănh, ki̭ năng tỏn kheéch… chuô ản ẩn tươ̭ng mé la̒ dẩw môốc cho dố nô̭ lư̭c pê̒n pí kuố ta̒n xớ, ban, ngă̒nh. Tloong di̭, ngă̒nh Văn hwả, Thế thaw pơ̭i Zu li̭ch kóp fâ̒n chăng nhó, zoong zu li̭ch nôông thôn tơ̒ng pước tlớ thă̒nh ngă̒nh kinh tể bố tlơ̭ cho bu̒ng kaw. Mé, i ko̒n di̭ ta̒n kâw hói chuô kỏ lơ̒i dáp: Bi̒ la̒ po mo̒ tư̒ miểng têểnh i ko̒n chuô kỏ tour, twiển ốn di̭nh? La̒ po mo̒ kheéch têểnh éw, ko̒n mo̭l zân thi̒ tơ̭i mé chuô dẳm ki̒ boo̭ng?

Zoong ngḙ̂ thwâ̭t fṷc bṷ mo̭l zân bu̒ng khỏ khăn

Ta̒n ngă̒i kuổi khảng 5, Dwa̒n ngḙ̂ thwâ̭t ta̒n kác zân tôô̭c tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức biếw ziḙ̂n fṷc bṷ dôô̒ng ba̒w bu̒ng khu, bu̒ng tư̒ khỏ khăn tloong tính. Chăng tlí la̒ ta̒n puối ziếw ziḙ̂n văn ngḙ̂, ni ko̒n la̒ hă̒nh tli̒nh tư̒ ỉ ngiḙ̂ tí lan hôô̭ng zả tli̭ văn hwả, nơng kaw tơ̒i khôổng tinh thâ̒n cho mo̭l zân, kôô̒ng pơ̭i kóp fâ̒n zư̭ zi̒n bán xắc ta̒n kác zân tôô̭c thiếw khổ.