Ngă̒i 10/7, Báw ta̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh tố tlức kháw xát, ngiên kửw xơ bô̭ zi tích di̒nh Xim, xa̭ Hơ̭p Tiển, hwiḙ̂n Kim Bôi.
Dwa̒n kháw xát têểnh thăm, thi̒m hiếw thư̭c tể ớ di̒nh
Xim, xa̭ Hơ̭p Tiển. Ắnh: Fu̒ng Ân (Báw ta̒ng tính Hwa̒ Bi̒nh).
Thửng ớ tlêênh môô̭ch ko̒ tất kỏ
thên hôốc la̒ Dôô̒ng U, hôô̭ng hơn 1 hát ta ớ tlung tâm xỏm Xin Wa̒i, măng
pớ mâ̭n ngă̒i khâi hơ pô̭ la̭i di̒nh Xim la̒ miểng tất thiêng, nơi ta̒n bi̭ thâ̒n
thươ̒ng hiến linh lêênh bảw cho nhân zân diê̒m lee̒nh, zư̭. Tlái kwa thăng
tlâ̒m li̭ch xứ, năm 1957 di̒nh bi̭ hwí hwa̭i hết thắi chăng ko̒n mo chi
nươ. Têểnh năm 2018, pă̒ng nguô̒n bổn kinh fỉ toỏng kóp, tlỉnh kwiê̒n
nhân zân i ta̒ xâi bỏ, lảng nê̒n tlêênh meénh tất kuố zi tích, muô xẳm
thêm tlang thiết bi̭ kôô̒ng pơ̭i ta̒n bâ̭t zṷng tí tố tlức lḙ̂ hô̭i. Zấp
ni̒ hiḙ̂n bâ̭t kuố di̒nh ko̒n lưw zư̭ ản 1 kiḙ̂w pổn kướ, 4 ảw zước
kiḙ̂w, 1 bâm kâl tí pă̒i lḙ̂ bâ̭t, 1 ẩm la̒ pă̒ng thiếc…
Lḙ̂ hô̭i di̒nh Xim ản WBNZ xa̭ hơ̭p
Tiển tố tlức paw ngă̒i 15 khảng Chiêng ha̒ng năm, thew ản ngwiḙ̂n boo̭ng
kuố mo̭l zân diḙ̂ fương pơ̭i tliê̒n thôổng "oỏng dác nhở nguô̒n”, tli ân
ta̒n bâ̭c thâ̒n nhân ti tlước kỏ kôông che chớ zúp cho tlơ̒i mươ thwâ̭n xỏ
hwa̒, muô̒ ma̒ng thươi thôốch, ká thắi ôông ăi i ản bi̒nh an, mă̭nh khwé.
Tloong tlương tli̒nh ti kháw xát,
dwa̒n i ta̒ thi̒m hiếw thư̭c tể ớ di̒nh Xim; thi̒m hiếw ta̒n tư liḙ̂w,
hiḙ̂n bâ̭t kố pớ mâ̭n ngă̒i ko̒n la̭i, ngiên kửw ta̒n zả tli̭ văn hwả pơ̭i
fát hwi zả tli̭ zi tích… Ni la̒ ta̒n kơ xớ khwa hoo̭c kwan tloo̭ng tí
dwa̒n kháw xát ngỏ xét khăw di̭ tí dê̒ xwất wiḙ̂c lâ̭p hô̒ xơ khwa hoo̭c,
xếp ha̭ng zi tích li̭ch xứ kấp tính cho zi tích di̒nh Xim.
Tlí khăw môô̭ch thơ̒i zan ản za̭ pơ̭i mḙ̂ tlí páw. Hơ̒ I Zu ớ xỏm Hang Kiê, xa̭ Hang Kiê (Mai Châw) i ta̒ tư̭ thăi mêê̒nh thêw ản ta̒n hwa văn khỏ, kâ̒w ki̒ tlêênh wẳl thố kấm tâ̒w tiên zo mêê̒nh tư̭ la̒ lḙ̂. Foong tṷc kuố dôô̒ng ba̒w zân tôô̭c Môông, chăng tlí Hơ̒ I Zu mo̒ ôông ngăi ỉ pả no̒ ka̭ ká lêênh ản 10 thuối tê̒w fái tư̭ thăi la̒ ản cho mêê̒nh môô̭ch kải wẳl thố kấm thôốch tí teẻnh dẩw pước tlướng thă̒nh kôô̒ng pơ̭i cho dố ản kải khẻw lẻw, dám dang kuố ỉ pả mo̭l Môông…
Tloong ta̒n năm kwa, kôông tác báw tô̒n pơ̭i fát hwi zả tli̭ zi xán văn hwả ta̒n kác zân tôô̭c tlêênh diḙ̂ pa̒n fươ̒ng Thải Bi̒nh (TF Hwa̒ Bi̒nh) i ta̒ la̒ ản kết kwá kwan tloo̭ng; ta̒n zả tli̭ văn hwả bâ̭t thế, fi bâ̭t thế ản kwan tâm.
Xáp nhâ̭p pớ 2 dơn bi̭ hă̒nh tlỉnh Iên Kwang pơ̭i Fúc Tiển tlước ni (TF Hwa̒ Bi̒nh) kỏ tlêênh 1.400 hô̭ zân kôô̒ng khôổng, tloong di̭ 96% hô̭ zân tôô̭c Mươ̒ng. Nhơ̒ lơ̭i thể puôn paảnh, zaw lưw thwâ̭n lơ̭i, diê̒w kiḙ̂n kinh tể kuố mo̭l zân kỏ pước kái thiḙ̂n ản dố ho̭. Pên keḙnh di̭, tơ̒i khôổng tinh thâ̒n kuố pa̒ kon nơng lêênh nhơ̒ zư̭ la̭i ản bán xắc, kôô̒ng pơ̭i báw tô̒n ta̒n nét văn hwả tliê̒n thôổng.
Hwiḙ̂n La̭c Xơn kỏ tlêênh 15,7 va̭n mo̭l, tloong di̭ zân tôô̭c Mươ̒ng chiểm khwáng 92%. Tlêênh diḙ̂ pa̒n hwiḙ̂n ko̒n zư̭ ản tư̒ zi xán văn hwả bâ̭t thế, fi bâ̭t thế kuố mo̭l Mươ̒ng nhơ: nha̒ khaa̒nh, chiêng, mo, tlang fṷc, ngê̒ tliê̒n thôổng, hát Thươ̒ng dang, Bô̭ mḙng… kấp wí, tlỉnh kwiê̒n ta̒n kác kấp tloong hwiḙ̂n tlủ tloo̭ng tliến khai ta̒n zái fáp báw tô̒n pơ̭i fát hwi bán xắc văn hwả zân tôô̭c Mươ̒ng. Niê̒m tư̭ ha̒w kôô̒ng ỉ thức zư̭ zi̒n bán xắc ản khơi zâ̭l tloong kôô̭ng dôô̒ng.
Ngă̒i 01/8/2008 la̒ dẩw môốc li̭ch xứ kwan tloo̭ng kuố Thú dô Ha̒ Nô̭i khi Ngi̭ kwiết khổ 15/2008/NQ-QH12 kuố Kuốc hô̭i khwả XII wê̒l diê̒w tlính diḙ̂ zởi hă̒nh tlỉnh thă̒nh fổ Ha̒ Nô̭i pơ̭i môô̭ch khổ tính liên kwan tlỉnh thức kỏ hiḙ̂w lư̭c. Ni la̒ lâ̒n diê̒w tlính kwi mô ká nhất, tỉnh chất pơ̭i ỉ ngiḙ̂ dă̭c biḙ̂t nhất tloong xuốt tliê̒w za̒i ngi̒n năm li̭ch xứ kuố Thăng Loong - Ha̒ Nô̭i. Nhơ pển hỏl nhó hwa̒ paw zoo̒ng khôông ká, 4 xa̭: Dôông Xwân, Tiển Xwân, Iên Bi̒nh, Iên Tlung thuô̭c hwiḙ̂n Lương Xơn, tính Hwa̒ Bi̒nh ản xáp nhâ̭p paw Thú dô Ha̒ Nô̭i têểnh măi i ta̒ ản 16 năm. Tư̭ ha̒w tlớ thă̒nh kôông zân Ha̒ Nô̭i pơ̭i kóp fâ̒n bớ hôô̭ng kôô̭ng dôô̒ng zân tôô̭c Mươ̒ng ớ Thú dô i ta̒ kôô̒ng pơ̭i ha̒ tê̒w la̒ ản môô̭ch kwiết tâm chăng tí "bất kôốc” văn hwả.
.jpg)
