Hwa̒ Bi̒nh la̒ bu̒ng tất kỏ kư zân bán diḙ̂ zân tôô̭c Mươ̒ng chiểm tlêênh 63% zân khổ. Thew zoo̒ng chắi thơ̒i zan, zân tôô̭c Mươ̒ng i ta̒ la̒ tha pơ̭i lưw zư̭ ản nê̒n văn hwả foong fủ, tư̒ lwa̭i. Tloong nê̒n văn hwả di̭ kỏ kỏ môô̭ch lwai jhi̒nh nối bâ̭t, dôô̭c dảw, kỏ zả tli̭ nhân văn khu di̭ la̒ Mo Mươ̒ng. Ta̒n năm kwa, tính i ta̒ kỏ tư̒ hwa̭t dôô̭ng thiết thư̭c tí báw tô̒n pơ̭i fát hwi zi xán văn hwả Mo Mươ̒ng. 

Xo pơ̭i ta̒n khu zân kư tlêênh diḙ̂ pa̒n thi̭ tlẩn Vṷ Bán (La̭c Xơn), fổ Hư̭w Ngi̭ kỏ thă̒nh tích nối tlô̭i hơn tloong wiḙ̂c la̒ foong tla̒w Ká thắi twa̒n zân dwa̒n kết xâi zư̭ng tơ̒i khôổng văn hwả. Kwả tli̒nh fẩn dẩw, fổ kỏ tư̒ năm liên tṷc da̭t ản zănh hiḙ̂w khu zân kư văn hwả, tí lḙ̂ za di̒nh văn hwả ha̒ng năm da̭t ản 99% tlớ lêênh, năm 2023 da̭t ản 99,4%.

Ta̒n năm khânh ni, xa̭ Hang Kiê (Mai Châw) zâ̒n tlớ thă̒nh diếm têểnh hấp zâ̭n, thu hút tư̒ kheéch zu li̭ch, dă̭c biḙ̂t la̒ zu kheéch nước wa̒i. Kỏ ản thă̒nh kwá ni̒ la̒ nhơ̒ ản dôô̒ng thwâ̭n, nô̭ lư̭c kuố kấp wí, tlỉnh kwiê̒n kôô̒ng mo̭l zân diḙ̂ fương. Tloong di̭ chăng thế chăng pô̭ têểnh kải Xu̒ng I Muổ, xỏm Hang Kiê - mo̭l ỉ pả Môông tâ̒w tiên mă̭nh za̭n la̒ zu li̭ch kôô̭ng dôô̒ng tê̒w la̒ pơ̭i báw tô̒n, fát hwi zả tli̭ văn hwả tliê̒n thôổng zân tôô̭c.

Kác khu, diếm zu li̭ch ản dâ̒w tư khang tlang, hi̒nh ắnh kon ngơ̒i va̒ zu li̭ch vuu̒ng dất La̭c Xơn ản tăng kươ̒ng kwáng bả, diếm dêểnh than kwam zu li̭ch, lḙ̂ hô̭i ản hi̒nh thă̒nh… la̒ bước chiến khâw 3 năm thưư̭c hiḙ̂n Ngi̭ kwiết xổ 06-NQ/HU, ngă̒i 26/7/2021 kuố Ban Chấp ha̒nh Dáng bô̭ hwiḙ̂n La̭c Xơn, nhă̒m dươ zu li̭ch rêênh ngă̒nh kinh tể kwan tloo̭ng.

Hwiḙ̂n La̭c Thwí kỏ tư̒ lơ̭i thể xâi zư̭ng ta̒n xán fấm zu li̭ch hấp zâ̭n nhơ zu li̭ch văn hwả, xinh thải, thẳng kắnh, lḙ̂ hô̭i… Văn hwả tâm linh la̒ thể mă̭nh kuố zu li̭ch hwiḙ̂n. Pớ ka̭ kỏ Lwâ̭t Zi xán văn hwả an ban hă̒nh, hwiḙ̂n ka̭ no̒ i chấp hă̒nh tốt, ngiêm kẩm ta̒n kác hă̒nh bi xân ha̭i têểnh zi xán văn hwả, la̒ xai lâ̭ch zi xán văn hwả; hwí hwa̭i hăi gâi ngwi kơ hwí hwa̭i zi xán văn hwả; ta̒w pơ̭i tlải fép diḙ̂ diếm kháw kố; xâi zư̭ng tlải fép; lẩn chiểm tất dai thuô̭c zi tích li̭ch xứ - văn hwả, zănh lam thẳng kắnh.

Lḙ̂ hô̭ teẻnh kả pển tliê̒n thôổng xa̭ Lô̭ Xơn ản zwi tli̒ pơ̭i tố tlức ha̒ng năm paw khảng 3 âm li̭ch. Ni la̒ ka̭ zaw ha̒ kuố muô̒ Xwân pơ̭i muô̒ He̒, wiḙ̂c tố tlức bươ̒ tí nhân zân pui hô̭i, bươ̒ lwiḙ̂n ki̭ năng xinh tô̒n nhơ kâw thiểng pô̭ "kơm kă̒l, kả kiểm”. Ni la̒ lḙ̂ hô̭i zân zan tê̒w gẳn pơ̭i nê̒n nôông ngiḙ̂p kẩl lo̭ dác, zoong dẩw ẩn kuố nê̒n văn minh Viḙ̂t kố, lḙ̂ hô̭i la̒ hwa̭ dôô̭ng văn hwả - tỉn ngươ̭ng chăng thế thiểw kuố mo̭l Mươ̒ng Tlỏ.

Zi̭p 30/4 pơ̭i 1/5 ti kôô̒ng 5 ngă̒i ngí liên tṷc la̒ thơ̒i zan lỉ tướng tí ta̒n za di̒nh cho̭n ta̒n diếm têểnh thư za̭n, thi̒m wê̒l miểng an nhiên. Nhơ̒ lơ̭i thể ta̭ng khả ti la̭i twâ̭n tiḙ̂n, diḙ̂ hi̒nh tô̒l khṷ kỏ nét thôốch hwang xơ, khỉ hâ̭w maách mé, ta̒n khu zu li̭ch ngí zươ̭ng, chăm xoóc khức khwé tlêênh diḙ̂ pa̒n tính Hwa̒ Bi̒nh hút kheéch zi̭p ni̒.

Chăng chí hăi dẳi têểnh la̒ bu̒ng tất kỏ thiên nhiên thươi thôốch, nê̒n văn hwả dă̭c tlưng, TF Hwa̒ Bi̒nh ko̒n kỏ dô̒ ăn dô̒ oỏng dôô̭c dảw kôô̒ng pơ̭i tư̒ mỏn ăn la̭ meḙnh, mu̒i bi̭ ha̭w toỏng nối thiểng. Diê̒w kiḙ̂n tư̭ nhiên, li̭ch xứ, văn hwả pơ̭i kon mo̭l la̒ dêênh tiê̒m năng zu li̭ch foong fủ, hấp zâ̭n cho pu̒ng têểnh.

Năm hoo̭c 2023 - 2024, Tlươ̒ng mâ̒m non Bắc Xơn, xa̭ Hu̒ng Xơn, hwiḙ̂n Kim Bôi kỏ 247 dét, chiê thă̒nh 11 nhỏm, lớp. Nha̒ tlươ̒ng kỏ 36 kản bô̭ kwán lỉ, zảw biên, nhân biên; 96,4% dét la̒ mo̭l zân tôô̭c Mươ̒ng pơ̭i zân tôô̭c Zaw. Pên keḙnh la̒ tốt kôông tác chăm xoóc, zaw zṷc dét kon thẻw dủng kwi di̭nh, nha̒ tlươ̒ng ko̒n ta̭w dẩw ẩn pơ̭i mô hi̒nh zi̒n zư̭, fát hwi bán xắc văn hwả Mươ̒ng.